انواع نقشه های برق ساختمان

انواع نقشه برق ساختمان

   انواع نقشه برق موجود در طراحی سیستم برق یک ساختمان به شرح زیر است:

۱- نقشه حقیقی

نقشه ای است که در آن نحوه اتصال و نصب قطعات الکتریکی نشان داده می شود.

۲- نقشه مسیر جریان

نقشه ای است که مسیر جریان مصرف کننده را نشان می دهد. از این نقشه بیشتر جهت تشریح اتصالات و عیب یابی مدار استفاده می شود.

۳- نقشه فنی و تک خطی

در نقشه فنی با استفاده از علایم اختصاری، نحوه مونتاز و نوع وسایل به کار رفته در مدار نشان داده می شود و بیشتر برای مونتاژ و برآورد هزینه استفاده می شود.

۴- نقشه فرمان

نقشه ای است که نحوه کنترل مدار را تشریح می کند و همان طور که از نام آن مشخص است فرمان قسمت قدرت از طریق این نقشه طراحی می شود.

۵- نقشه مدار قدرت الکتریکی

آن قسمت از مدار حقیقی که انرژی را از شبکه دریافت و به مصرف کننده منتقل می کند و جریان مصرفی موتور را از خود عبور می دهد، مدار قدرت می نامند.

۶- نقشه مونتاژ

برای نصب قطعات بر روی تابلو الکتریکی استفاده می شود که این نقشه نحوه جانمایی تجهیزات در تابلو را مشخص می کند.

۷- نقشه خارجی

نحوه ارتباط قطعات یک تابلوی الکتریکی و تجهیزات خارج از تابلو را نشان می دهد که از این نقشه برای تفکیک تجهیزات داخلی و خارجی و همچنین عیب یابی قطعات استفاده می شود.

۸- نقشه ترمینال ها

به جای نقشه خارجی و نقشه مونتاژ می توان از نقشه ترمینال ها استفاده کرد. در این نقشه، فقط ترمینال های تابلو فرمان به همراه سیم های ورودی و خروجی ترسیم می شود.

انواع نقشه های الکتریکی صنعتی

ﺳﺎﺧﺘﺎر و ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺗأﺳﻴﺴﺎت اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ و وﺳﺎﻳﻞ و اﺑﺰار ﺑﺮﻗﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن در دسترس عموم قرار می گیرد و ﺑﻪ ﺳﻪ ﻧﻮع نقشه های مدار ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ، ﮔﺰارﺷﻲ و ﺷﻤﺎﺗﻴﻜﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد و دارای زیر شاخه هایی است که در ادامه بررسی می شوند.

 نقشه های مدار شماتیکی

ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎی مدار ﺷﻤﺎﺗﻴﻜﻲ ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﻛﻠﻲ ﺗﻚ ﻗﻄﺒﻲ و ﭼﻨﺪ ﻗﻄﺒﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل در ﺗﺮﺳﻴﻢ ﺗﻚ ﻗﻄﺒﻲ ﻧﻘﺸﻪ های ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻧﺼﺐ ﺗأسیسات ﻛﺎﺑﻞ، بدون در نظر گرفتن تعداد رشته های ﺳﻴﻢ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ ﺧﻂ ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﻣﻲ ﺷﻮد.

ﺗﻌﺪاد رﺷﺘﻪ ﺳﻴﻢ ﻫﺎی داﺧﻞ ﻛﺎﺑﻞ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﻄﻮط ﻣﻮرب ﻛﻮﺗﺎه در ﻣﺴﻴﺮ ﻛﺎﺑﻞ ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﻣﻲ ﺷﻮد. در ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎی ﭼﻨﺪ ﻗﻄﺒﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل در ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺴﻴﺮ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺮق، ﻫﺮ ﺳﻴﻢ ﺑﺎ ﻳﻚ ﺧﻂ ﻣﺠﺰا ﻧمایان است.

در ﻫﺮﻳﻚ از دو دﺳﺘﻪ ﻛﻠﻲ ﺗﻚ ﻗﻄﺒﻲ و ﭼﻨﺪ ﻗﻄﺒﻲ ﻣﻲﺗﻮان ﻣﺪار ﻓﺮﻣﺎن و ﻗﺪرت را رﺳﻢ ﻛﺮد. ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎی ﺷﻤﺎﺗﻴﻜﻲ در دسته بندی های زیر جای می گیرند:

• ترسیم یک قطبی

الف) نقشه کلی یا نقشه فنی

ب) نقشه تأسیساتی

• ترسیم چندقطبی
• نقشه مسیر جریان
• نقشه سیم کشی (نقشه خارجی)

ترسیم یک قطبی

ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻳﻚ ﻗﻄﺒﻲ هیچ گوﻧﻪ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ درﺑﺎره ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﺪار ﻧﻤﻲ دﻫﺪ؛ ﺑﻠﻜﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮای ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻗﻄﻌﺎت ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود. در ﺿﻤﻦ اﻳﻦ ﻧﻮع از ﻧﻘﺸﻪ ها شامل انواع نقشه تأسیساتی و نقشه کلی (یا نقشه فنی) است.

نقشه های مدار تاسیساتی

ﻧﻘﺸﻪ ﺗأﺳﻴﺴﺎﺗﻲ و ﻳﺎ ﻫﻤﺎن ﻧﻘﺸﻪ ﺳﻴﻢ ﻛﺸﻲ ﺗأﺳﻴﺴﺎت دارای ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺗﻚ ﻗﻄﺒﻲ اﺳﺖ. اﻳﻦ ﻃﺮح ﺑﺎ ﻣﻘﻴﺎس ﻫﺎی ﻣﻌﻴﻦ و ﺻﺤﻴﺢ در ﻧﻘﺸﻪ وارد و تمامی وﺳﺎﻳﻞ و ﺳﻴﻢ ﻫﺎ در آن ﮔﻨﺠﺎﻧﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ.

اﻳﻦ ﻧﻘﺸﻪ اﺳﺎس ﻛﺎر در ﻧﺼﺐ ﻗﻄﻌﺎت ﺑﺮﻗﻲ اﺳﺖ و از آن ﻣﻲ ﺗﻮان اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ درﺑﺎره ﺟﻨﺲ ﺳﻴﻢ ﻫﺎی ﻣﺼﺮﻓﻲ، تعداد رﺷﺘﻪ های سیم، قطر هادی، ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﻧﺼﺐ و ﻧﻮع ﻣﺪارﻫﺎ را ﺑﺪﺳﺖ آورد.

نقشه فنی تک قطبی

نقشه کلی قسمت های مهم تجهیزات به کار رفته در مدار الکتریکی را نشان می دهد. در این نوع از نقشه ها که برای مدارهای سیم کشی کاربرد دارند ترتیب قرار گرفن قطعات و سیم ها اغلب به صورتی انتخاب می شود که با تأسیسات دیگر هم خوانی داشته باشد. در نمایش کلی اغلب موقعیت مکانی قطعات مورد توجه نیست.

اﻳﻦ ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺎ اراﺋﻪ ﻳﻚ دﻳﺪ ﻛﻠﻲ ﺑﻪ ﺑﻴﻨﻨﺪه دربارۀ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻋﻼﺋﻢ اﺧﺘﺼﺎری، راﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻐﺬﻳﻪ، مصرف کننده و اﺟﺰاء ﻣﺪار را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ. اﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﻛﻪ از روی اﻳﻦ ﻧﻘﺸﻪ ﻧﻤﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ ﻧﺤﻮه راه اﻧﺪازی اﻟﻜﺘﺮوﻣﻮﺗﻮرﻫﺎ و ﻳﺎ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﺪار ﭘﻲ ﺑﺮد، ﺑﻠﻜﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻲﺗﻮان ﺗﻌﺪاد و ﻧﻮع ﻣﺼﺮف ﻛﻨﻨﺪه ﻫﺎ و دﻳﮕﺮ اﻟﻤﺎن ﻫﺎی ﺑه ﻜﺎر رﻓﺘﻪ در ﻣﺪار را ﺗﺸﺨﻴﺺ داد.

در اﻳﻦ ﻧﻘﺸﻪ، ﻣﺴﻴﺮ ﺳﻴﻢ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻓﻘﻲ و ﻋﻤﻮدی و ﺗﻚ ﺧﻄﻲ رﺳﻢ ﺷﺪه و ﺗﻤﺎﻣﻲ اطلاعات ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮای اﻧﺠﺎم ﻛﺎر ﺑﺪون اراﺋﻪ ﺟﺰﺋﻴﺎت ﻣﺪار و مشخصات تجهیزات، به ساده ترین صورت ممکن ارائه می شود.

نقشه ترسیم چندقطبی مدار

در این دیاگرام تمام وسایل و سیم کشی ها بدون در نظر گرفتن موقعیت فیزیکی آنها نمایش داده می شود. در شکل زیر نمونه ای از نقشه ترسیم چندقطبی مدار را نمایش می دهد.

نقشه مسیر جریان الکتریکی

نقشه مسیر جریان، چگونگی عملکرد قطعات یا مدارها را نشان می دهد و به دو صورت ترسیم تحلیلی و ترکیبی نمایش داده می شود.

ترسیم تحلیلی جریان مدار

این نقشه نشان دهنده عملکرد یک قطعه یا مدار الکتریکی است.

در این نمایش موقعیت مکانی مورد توجه نبوده بلکه مسیرهای جریان به صورت چندقطبی نمایش داده می شوند و باید در مدارهایی مانند مدار کنترل، کنتاکتور به صورت افقی و یا عمودی و بدون تقاطع نمایش داده شود.

ترسیم ترکیبی جریان مدار

ترسیم ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﻧﺸﺎن دهندۀ  اﺟﺰای ﻳﻚ ﻣﺪار و ارﺗﺒﺎط آن ﻫﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ اﺳﺖ در اﻳﻦ ﻧﻮع از ﻧﻘﺸﻪ  ﻫﺎ ﻗﻄﻌﺎت ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻛﺎﻣﻞ ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﻋﻤﻠﻜﺮد آن ﻫﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺑﺎﺷﺪ. اﻳﻦ ﻧﻮع از ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎ ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺑﺮای ﻣﺪارﻫﺎی ﺳﻴﻢ ﻛﺸﻲ و ﻣﺪارﻫﺎی داﺧﻠﻲ و وﺳﺎﻳﻞ ﺑﺮﻗﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد. ﺗﺮﺳﻴﻢ ﺳﻴﻢ ﻫﺎ در اﻳﻦ دﻳﺎﮔﺮام ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭼﻨﺪ ﻗﻄﺒﻲ اﺳﺖ و در دو ﺷﻤﺎی ﺣﻘﻴﻘﻲ (ﻧﻘﺸﻪ ﭼﻨﺪ ﻗﻄﺒﻲ) و ﺷﻤﺎی ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ ﻇﺎﻫﺮ می شود.

نقشه سیم کشی (نقشه خارجی)

از نقشه سیم کشی (نقشه خارجی) به منظور مشخص کردن دستگاه های الکتریکی مانند الکتروموتور، میکروسوئیچ، شستی و … که خارج از تابلوی مدار  فرمان قرار می گیرند و برای نشان دادن اتصال آنها به تابلوی فرمان استفاده می شود. در این نقشه اتصالات خارجی تابلو که از ترمینال های تابلو توسط سیم به دستگاه های خارج از تابلو می روند رسم می شوند. برای سادگی نقشه تمامی سیم ها ترسیم نمی شوند بلکه آنها را به صورت یک دسته ترسیم می کنند و بر روی آن تعداد سیم ها را در داخل پرانتز به طور عمودی روی دستۀ سیم می نویسند همچنین در ابتدا و انتهای دستۀ سیم شمارۀ تمامی سیم ها را مشخص می کنند.

نقشه های گرافیکی

در نقشه های گرافیکی می توانید مونتاژ تابلو برق، ساختار ظاهری المان های به کار رفته در مدار و همچنین نقشه های مربوط به PLC ها به همراه تمامی کارت های مربوطه اش را به نمایش درآورید.

نقشه های گرافیکی به صورت زیر تقسیم بندی می شوند:

• نقشه مونتاژ
• نقشه ترمینال ها
• نقشه عملیاتی
• شمای گرافیکی

نقشه مونتاژ

از ﻧﻘﺸﻪ ﻣﻮﻧﺘﺎژ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻮﻧﺘﺎژ وﺳﺎﻳﻞ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ در ﺗﺎﺑﻠﻮی ﻓﺮﻣﺎن و ﺳﻴﻢ ﺑﻨﺪی آن ﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد.

در ﺷﻜﻞ ﻇﺎﻫﺮی ﻫﺮ ﻳﻚ از دﺳﺘﮕﺎه، اﻳﻦ ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎ ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻣﻜﺎﻧﻲ آنها در داﺧﻞ ﺗﺎﺑﻠﻮ رﺳﻢ و اﺗﺼﺎﻻت داﺧﻠﻲ ﺑﻴﻦ ﻫﺮ ﻳﻚ از آن ﻫﺎ ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﻣﻲ ﺷﻮد.

ﺟﻬﺖ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻫﺮ ﻳﻚ از دﺳﺘﮕﺎه ﻫﺎ از ﻋﻼﺋﻢ اﺧﺘﺼﺎری آنها ﻧﻴﺰ ﻣﻲ ﺗﻮان اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد اﻣﺎ باید ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻘﻲ آن ﻫﺎ را ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻛﺮد که بتوان هر یک از ترمینال های دستگاه را همان طور که در داخل تابلو نصب شده اند نمایش داد.

نقشه ترمینال های مدار

نقشه ترمینال ها می تواند جای گزین نقشه خارجی و مونتاژ شود. در نقشه ترمینال ها فقط ترمینال های تابلوی فرمان به همراه سیم های ورودی و خروجی رسم و شماره گذاری می شوند که این شماره ها براساس همان شماره سیم های نقشه مسیر جریان است. در ضمن سطح مقطع هر یک از سیم ها و کابل ها هم در این نقشه عنوان می شود.

موارد استفاده نقشه ترمینال ها برای نصب و اتصال سیم های مصرف کننده به تابلو است.

نقشه عملیاتی مدار

این نقشه به منظور ترسیم کنترل دیجیتالی و هم چنین برای نمایش برنامه در سیستم PLC استفاده می شود.

شمای گرافیکی مدار

در شمای گرافیکی قصد بر نمایش فیزیکی المان های مصرفی تابلوی برق است و تنها چگونگی قرار گرفتن آن ها نمایش داده می شود.

پلان های تأسیسات برقی ساختمان

   برخی نکات در مورد همه پلان های برقی که باید رعایت شوند:

• ترسیم نقشه های تأسیسات الکتریکی (نقشه برق ساختمان) در زمینه ای از نقشه های معماری ساختمان که شامل همه اجزای اصلی اجرایی آن است،الزامی است.
• مقیاس نقشه ها نباید از ۱/۱۰۰ کوچک تر باشد.
• علائم و توضیحات هر نقشه باید در زیر آن قید شود. (به طور مثال توان لامپ ها، نوع چراغ ها و … در زیر نقشه های روشنایی باید ذکر شوند.)
• در نقشه های برق نقطه شروع هر مدار از نزدیک ترین محل به تابلو مربوطه باید آدرس دهی شود.
• وسایلی که در محل های مرطوب یا نمناک استفاده می شوند، باید IP آن ها در نقشه ذکر شود. کمترین IP در محل مرطوب مانند حمام IP45 و در محل نمناک مانند دستشویی IP44 است.
• نکاتی که در تغذیه مدارها باید رعایت شود:

• ترکیب بندی صحیح مدارها با در نظر گرفتن بار مجاز خط، درصد افت ولتاژ مجاز، حفظ تعادل بار در مدارهای سه فاز
• برای فضاهای کوچک از چندین خط تغذیه استفاده نشود.
• از خطوط تغذیه متداخل مثل تغذیه ضربدری در مدارهای روشنایی (چراغ ها) جلوگیری شود.
• توجه به این نکته که یک خط اشتباهی با دو فیدر تغذیه نشود و یا اصلاً آن خط تغذیه نشده و جا افتاده باشد.

• جنس لوله های برق باید از نوع PVC، فولادی (Pg) با عایق و یا بدون عایق و دارای استاندارد باشد. استفاده از لوله های پلی اتیلن (پلی آمید) برای لوله های برق ساختمان کلاً ممنوع است.
• نوع و سایز سیم و کابل (برحسب محاسبات انجام شده) در نقشه ها بر روی مدار یا در کنار آن ها باید قید شود.

  نمونه های مجاز سیم یا کابل در ساختمان ها

• NYY کابل با هادی مسی با عایق و غلاف PVC
• NYA  سیم تک رشته (مفتولی) با هادی مسی و روکش PVC
• NYAB سیم نیمه افشان (چند مفتولی) با هادی مسی و روکش PVC
• NYAF سیم افشان همراه با روکش PVC
• NYY-J مانند NYY و دارای رشته سیم زرد وسبز ارت است.

پلان روشنایی 

۱) مواردی که باید در طراحی روشنایی مشخص و در نظر گرفته شود، مواردی مانند جانمایی چراغ ها و تعداد و نوع لامپ هاست که باید با نوع کاربری،شکل و ابعاد فضا و الزاماتی نظیر شدت روشنایی، خیرگی و … هم خوانی داشته باشند.

به طور مثال در فضایی مانند فضای اداری استفاده از لوستر مناسب نیست و در عوض استفاده از چراغ های سقفی فلورسنت بهتر است.

۲) حداقل فیدر مجاز مدار روشنایی فیدر ۱۰ آمپر است.

۳) برای تمام چراغ ها باید سیم ارت در نظر گرفت.

۴) حداکثر نقاط روشنایی (چراغ) برای هر مدار روشنایی که بیش تر از یک فضا را تغذیه می کند، ۱۲ نقطه روشنایی (چراغ) است.

محدودیت مدارهایی که تنها یک فضا را تغذیه می کنند براساس میزان آمپر فیدر و سایر مشخصات فنی مدار بستگی دارد. در این محاسبات در نظر گرفتن ضریب هم جواری و ضریب کاهش دمای محیط برای کلیدهای مینیاتوری الزامی است.

۵) استفاده از کلید مینیاتوری جهت قطع و وصل و یا خاموش و روشن کردن هر وسیله الکتریکی غیر مجاز است.

متأسفانه این اشتباه گاهی برای کنترل روشنایی فضاهای بزرگ صورت می گیرد. در این گونه موارد توصیه می شود از کلید گردان یا رله ضربه ای در تابلو برق استفاده شود.

۶) اگر از چشم الکترونیک استفاده می شود ویژگی های چشم از لحاظ نحوه نصب، زاویه دید، برد، توان قطع و وصل و … باید در نقشه درج شود.

هر مکانی که خطر پاشیدن آب به چراغ امکان داشته باشد، مانند حمام، حیاط و پشت بام و … باید از چراغ با درجه حفاظت IP45 (مثل چراغ حباب دار) استفاده گردد.

نکته:

در استخر و جکوزی باید از ترانس ایزوله ۱۲ ولت (یا موارد استاندارد مربوط) استفاده شود.

۷) حداکثر افت ولتاژ مجاز در مدار تأسیسات روشنایی که از نقطه تغذیه DB (تابلو کنتور) تا چراغ انتهای خط روشنایی برابر ۳ درصد است.

در نظر گرفتن و توجه به افت ولتاژ مجاز به خصوص در مورد روشنایی محل های بزرگ و گسترده مثل فضای باز یک مجموعه یا پارکینگ مجتمع ها و راه پله ساختمان های مرتفع بسیار حائز اهمیت است.

۸) انتخاب جریان نامی کلید، نوع و محل نصب آن براساس کابرد و محل استفاده صورت می گیرد. به طور مثال از کلید تک پل معمولی برای جریان ۲۰ آمپر در مدار روشنایی پارکینگ نمی توان استفاده کرد.

۹) از جمله مکان هایی که باید برای آن ها روشنایی ایمنی در نظر گرفت شامل مشاعات ساختمان مثل راه های خروج، راه پله، لابی، پارکینگ، ورودی ساختمان، راه های فرار، فضای جلوی آسانسور و … است. چراغ های ایمنی بسته به موقعیت و ضرورت فنی ساختمان از فیدر روشنایی عادی یا فیدر جداگانه تغذیه می شوند.

۱۰) تجهیزات الکترونیکی مجهز به بالاست مثل لامپ های فلورسنت و لامپ کم مصرف، نسبت به قطع و وصل مکرر حساس هستند و دچار آسیب می شوند. بنابراین استفاده از آن ها در مکان هایی مانند راهروها با توجه به قطع و وصل مکرر و کوتاه بودن زمان روشن بودن چراغ، توصیه نمی شود. بهره گیری از لامپ های هالوژن و یا لامپ LED در این مکان ها مناسب است.

۱۱) اتصال مدارهای روشنایی به صورت متوالی از کلید به کلید بعدی است.

۱۲) استفاده از یک فیدر روشنایی در سالن و اتاق ها که فضا کوچک است، با ملاحظه بار روی خط، مجاز است.

همه فضاهای قابل دسترس نیاز به روشنایی دارند.

۱۳) هیچ کلید یا پریزی نباید دارای واسط های سه تایی در مدار باشد. در واقع در یک مدار واسط های مداربندی تنها می توانند یک مدار پایه را به مدار پایه دیگر متصل کند.

به عبارت بهتر انشعاب گرفتن از انتهای مدار ممکن است. در تصویر زیر مسیر نادرست انشعاب از کلید ۱ به کلید ۲ را مشاهده می کنید.

۱۴) از لوله مدار کلید دو پلی که جهت کنترل منبع روشنایی است نباید به منظور واسط مدار کلید تک پل دیگری که منبع روشنایی دیگر را روشن می کند، استفاده کرد. زیرا بازدید و تعمیرات با مشکل روبه رو می شود.

 در زیر تصویر مداربندی بین فضاها در یک پلان روشنایی را مشاهده می کنید.

پلان های پریز برق ساختمان

   به منظور ترسیم نقشه برق ساختمان از پلان معماری کمک می گیریم. با کمک پلان معماری مبلمان تجهیزات محل قرار گرفتن پریزها در پلان پریزها مشخص می کنیم. در واقع در پلان پریزها محل جای گیری تجهیزاتی هم چون یخچال، اتو، ماشین لباس شویی و … با تعبیه پریز معلوم و سپس ابتدا ارتباط پریزها را با هم و بعد با تابلوی تقسیم برق معین می شود. جانمایی پریزها در مکان هایی مانند آشپزخانه که محل قرارگیری تجهیزات مانند سینک ظرف شویی، یخچال، ماشین لباس شویی و اجاق گاز حائز اهمیت است. در این قسمت سعی داریم به نکاتی که باید در پلان های پریز برق ساختمان هارعایت شود بپردازیم.

   ۱) اتصال مدارهای پریز باید به صورت پشت سر هم باشد.

   ۲) مدار پریز برق هم مثل مدار روشنایی نباید دارای واسط های سه تایی باشد در واقع هر پریز باید فقط به یک پریز بعد از خود برق دهد؛ یعنی ادامه دادن مدار پریز تنها از انتهای آن مجاز است.

    ۳) به وسیله یک پیکان در آغاز هر مدار نهایی پریز آدرس تغذیه مدار پریز معین می شود.

   به تطابق خروجی دیاگرام تابلو تقسیم با آدرس تغذیه مدار پریز باید دقت شود.

   ۴) در حمام های کوچک توصیه می شود پریزی نصب نشود. در صورت نصب پریز در حمام باید فاصله مناسب رعایت شود.

   در صورت نصب پریز ایزوله در حمام هم چنان رعایت الزامات ایمنی الزامی است.

   ۵) همه پریزها چه تک فاز و چه سه فاز باید ارت دار باشند و در علائم نقشه ها این موضوع مشخص شود.

   ۶) توجه به درجه حفاظت (IP) تجهیزات در مکان های مرطوب مانند دستشویی، تراس پارکینگ، حیاط و … حائز اهمیت است. در این مکان ها باید نوع پریز ارت دار و دارای در باشد.

   ۷) حداکثر تعداد پریز مربوط به مصارف عمومی (غیر مشخص) که یک مدار پریز را تغذیه می کند، ۱۲ پریز است.

   در مکان های وسیع مثل پارکینگ مجتمع های مسکونی که تعداد پریز از ۱۲ عدد بیش تر می شود، باید از دو یا چند مدار پریز استفاده کرد.

   ۸) حداکثر افت ولتاژ مجاز در از تابلو توزیع اصلی برق ساختمان (MDP) تا آخرین پریز هر خط میزان ۵ درصد است.

   موضوع اقت ولتاژ پریز نیز مانند افت ولتاژ مدار روشنایی در محل های بزرگ و گسترده از جمله پارکینگ مجتمع های مسکونی بزرگ حائز اهمیت است.

   ۹) ارتفاع نصب پریزهای برق ساختمان در جدولی که در ادامه آورده شده، مشخص شده است که به طور معمول این جدول در پلان پریزها قرار داده می شود.

   ارتفاع نصب پریز تلویزیون هایی که در ساختمان های اداری، تجاری، غیر مسکونی (لابی) قرار می گیرند، با ارتفاع پریزهای برق تطابق دارد. حداقل ارتفاع مجاز از کف برای نصب پریز برق ۳۰ سانتی متر است. بنابراین در ارتفاع بیش از ۳۰ سانتی متر هم مثلاً در ۱۱۰ سانتی متر در صورت لزوم می توان پریز نصب نمود.

   ارتفاع پریز در آشپزخانه باید به گونه ای معین شود که با نوع مصرف کننده و تجهیزات تناسب داشته باشد. مثلاً برای یخچال فریزر ارتفاع ۱۱۰ سانتی متر و برای لباس شویی ۶۰ سانتی متر مناسب است.

   کولرهای گازی چون مصرف انرژی الکتریکی بالایی دارند باید از یک مدار مستقل تغذیه شوند. در ساختمان هایی که تعداد کولرهای گازی زیاد است، مثل ساختمان های عمومی، تجاری، اداری و  … باید پلان سیستم سرمایش جداگانه رسم شود و در این پلان باید قدرت کولر درج شود. فاصله پریزها روی خط پیرامون کف اتاق مطابق شکل زیر است:

   فاصله پریز از لوله های آب باید مطابق تصویر زیر باشد:

نقشه تک خطی تابلو کنتور

   نکاتی که در نقشه برق تک خطی تابلو کنتور باید رعایت شوند، شامل موارد زیر است:

  تناسب بین فیدر اصلی تابلو با دیماند مشخص شده از طریق محاسبات تعیین آمپراژ و قوانین مربوط به آن، در محل ساختمان باید رعایت شود.  تعیین دیماند مورد نیاز ساختمان های مسکونی به طور معمول مطابق موارد زیر است:

  در صورتی که ساختمان مسکونی یک تا سه واحد با کنتور ۲۵ آمپر تک فاز و یک کنتور مشاعات ۲۵ آمپر سه فاز باشد، آن گاه در ورودی تابلو یک کلید اتوماتیک ۵۰ آمپر یا یک کلید فیوز ۵۰ آمپر در پایه فیوز مناسب نصب می شود.

   در صورتی که ساختمان مسکونی ۴ تا ۶ واحد با کنتور ۲۵ آمپر تک فاز و یک کنتور مشاعات ۲۵ آمپر سه فاز باشد، آن گاه در ورودی تابلو یک کلید اتوماتیک ۶۳ آمپر یا یک کلید فیوز ۶۳ آمپر در پایه فیوز مناسب نصب می شود.

  در صورتی که ساختمان مسکونی ۷ تا ۹ واحد با کنتور ۲۵ آمپر تک فاز و یک کنتور مشاعات ۲۵ آمپر سه فاز باشد، آن گاه در ورودی تابلو یک کلید اتوماتیک ۸۰ آمپر یا یک کلید فیوز ۸۰ آمپر در پایه فیوز مناسب نصب می شود.

   در صورتی که ساختمان مسکونی ۱۰ تا ۱۲ واحد با کنتور ۲۵ آمپر تک فاز و یک کنتور مشاعات ۲۵ آمپر سه فاز باشد، آن گاه در ورودی تابلو یک کلید اتوماتیک ۱۰۰ آمپر یا یک کلید فیوز ۱۰۰ آمپر در پایه فیوز مناسب نصب می شود.

   در ساختمان های بیش از ۱۲ واحد باید حتماً محاسبات لازم به صورت دقیق انجام پذیرد. در موارد فوق نیز در موارد خاص باید محاسبات مطابق قوانین و بر مبنای نیاز مصرف صورت گیرد و همیشه نمی توان به موارد کلی فوق اکتفا کرد.

   در صورت وجود موتورخانه مرکزی در ساختمان در نظر گرفتن توان مصرفی موتورخانه علاوه بر دیماند مورد نیاز سیستم سرمایش – گرمایش در محاسبات الزامی است. لازم به ذکر است در محاسبه مصرف موتورخانه ها باید ضرایب هم زمانی، تجهیزات رزرو و مصارف فصلی (تابستانی، زمستانی) در نظر گرفته شود. اگر در ورودی تابلو اصلی کلید فیوز قرار داده شود، اندازه پایه فیوز متناسب با جریان فیوز می تواند مقادیر ۱۶۰ آمپر، ۲۵۰ آمپر، ۴۰۰ آمپر و ۶۳۰ آمپر باشد.

   اگر ساختمانی مجهز به آسانسور و یا پمپ آتش نشانی سه فاز باشد نیاز به حداقل یک انشعاب ۲۵ آمپر سه فاز است، که البته اگر مصرف بیشتر باشد مقدار آن بر مبنای محاسبات تغییر کرده و افزایش می یابد. ترانس جریان CT در شرایطی لازم است که تابلو مشاعات نوع دیماندی باشد. آن گاه به منظور اندازه گیری از ترانس جریان استفاده می شود.

   لازم به یادآوری است که کابل ورودی در تابلو کنتور سه فاز، ۴ رشته و در تابلو کنتور تک فاز دو رشته است. هم چنین حداقل سطح مقطع کابل ورودی کنتور ۱۰ میلی متر مربع است. خروجی های تک فاز تابلو کنتور دارای ۳ رشته سیم و خروجی های سه فاز تابلو کنتور دارای ۵ رشته سیم است که سطح مقطع این سیم یا کابل های خروجی با جریان نامی فیدر مربوط به آن باید تناسب داشته باشد.

   نکته دیگری که باید رعایت شود تناسب بین تعداد فاز و جریان نامی فیوز پشتیبان با کلید مینیاتوری و ظرفیت کنتور است. به منظور برقراری این تناسب باید فیوز حداقل یک اندازه بالاتر از ظرفیت کلید مینیاتوری و کنتور باشد. به طور کلی اگر قدرت قطع یا به عبارتی جریان قطع اتصال کوتاه یک یا چند کلید مینیاتوری تا ۱٫۵ کیلو آمپر باشد، جریان نامی کلید بالا دست کلیدهای مینیاتوری و یا به عبارتی فیوز پشتیبان باید ۶۳ آمپر باشد.

   اگر قدرت قطع یک یا چند کلید مینیاتوری ۳ تا ۱۰ کیلو آمپر باشد، جریان نامی فیوز پشتیبان باید ۱۰۰ آمپر باشد. به طور کلی قدرت قطع کلیدهای مینیاتوری در اتصال کوتاه کم است، به همین دلیل، باید در برابر جریان های اتصال کوتاه احتمالی بیش از ظرفیت آن ها محافظت شوند. جریان نامی فیوز پشتیبان و اندازه پایه آن باید نوشته شود. اندازه پایه فیوز استاندارد برای فیوزهای فشنگی مقادیر ۲۵ آمپر، ۶۳ آمپر، ۸۰ آمپر و ۱۰۰ آمپر است.

   محل نصب کلید محافظ جان یا RCD در تابلو کنتور یا در ورودی تابلو آپارتمان و مشاعات، بعد از کلید مینیاتوری است. در ضمن به جای کلید محافظ جان و کلید مینیاتوری که به صورت متوالی قرار می گیرند می توان از کلید محافظ جان ترکیبی RCBO استفاده نمود.

1. فاز ورودی
2. نول ورودی
3. ارت
4. فاز خروجی
5. نول خروجی

 تابلو سه فاز به کلید RCCB چهار پل یا در واقع چهار سیمه احتیاج دارد. محل جای گیری تابلو کنتور به طور معمول در طبقه هم کف مطابق با نظر شرکت برق است. اگر واحدی نیاز به کنتور سه فاز ۱۵ آمپر باشد، کلید مینیاتوری ۱۶ آمپر انتخاب می شود.

   سطح مقطع رشته سیم مسی چند مفتولی که از الکترود ارت به شینه ارت در تابلو کنتور متصل می شود، باید در نقشه درج شود. لازم به ذکر است که این سیم نباید از نوع افشان باشد.

   به منظور هم بندی اصلی در ساختمان ها، سطح مقطع سیم های هادی هم بندی که از اسکلت فلزی ساختمان یا همان میلگردها به شینه ارت تابلو کنتور متصل می شوند باید ۶ یا ۲۵ میلی متر مربع باشد و این سیم ها باید حداقل از سه نقطه مختلف اسکلت فلزی ساختمان گرفته شده باشند و هم چنین رنگ روکش آن ها زرد و سبز باشد.

پلان تابلو اصلی مشاعات (GDB)

   نقشه تابلو مشاعات یکی دیگر از نقشه برق های ساختمان است. در مورد پلان تابلو اصلی مشاعات ابتدا به دو نکته می پردازیم.

•    انتخاب کلید مینیاتوری و هادی سه فاز ورودی تابلو کنتور براساس مصرف تابلو است.
•    دو دسته مدار در تابلو مشاعات اصلی داریم. یک دسته با کلید حفاظت از نشتی جریان (محافظ جان) و دسته دیگر بدون کلید محافظ جان.

   مدارهایی که به کلید محافظ جان نیاز دارند و در دسته اول است عبارتند از: مدارهای روشنایی، پریز، آیفون، آسانسور، پمپ آب رسانی و … . دسته دوم مدار پمپ های آتش نشانی، آب افشان، فن فشار مثبت و کلیه تجهیزات مرتبط با سیستم اعلام حریق است که نیازی به کلید محافظ جان ندارند.

---

برای اطلاعات بیشتر در زمینه مدارهای خروجی در تابلو اصلی مشاعات اینجا کلیک کنید.

---

نقشه های تابلو برق

   اکنون به بررسی نکات کلی پیرامون پلان تابلوهای برق (نقشه برق تابلو) می پردازیم.

   درج نام هر خط (R-S-T)  یا (L1-L2-L3)  در کنار آن در تابلو سه فاز باید صورت بگیرد.

   اگر تعداد و قدرت اسپیلیت یونیت های موجود احتمالی در ساختمان مسکونی یا اداری طراحی شده توسط طراح مکانیک به گونه ای باشد که با محاسبه دیماند مورد نظر، به کنتور سه فاز نیاز شود، درخواست کنتور سه فاز داده می شود.

   تناسب بین سیم یا کابل با فیدر مربوط به آن جهت حفاظت از سیم و کابل باید در نظر گرفته شود.

   حتماً تطابق بین تعداد خروجی های تابلو برق با نقشه ها و مصرف کننده ها رعایت می شود.

   تابلوهای برق باید نام گذاری شوند.

   از جمله نکاتی که در پلان تابلو رعایت می شود، درج توان یا جریان نامی تابلو است.

   یکی از مواردی که نیاز است در پلان تابلو مشاعات یا حتی یک پلان مجزا آورده شود، جدول توان مصرف کننده های مکانیکی مثل پمپ آب، پمپ آتش نشانی، پمپ آب افشان و … طراحی شده توسط طراح مکانیک است.

   پلان ها و به عبارتی نقشه برق های دیگری که به صورت جداگانه طراحی و ترسیم می شوند عبارتند از: پلان آیفون و زنگ اخبار، نقشه جزئیات اجرای الکترود اتصال زمین، پلان تغذیه تجهیزات مکانیکی، پلان تلفن، تلویزیون، پلان تابلو آسانسور، پلان رایزر دیاگرام آیفون، پلان رایزر دیاگرام تلفن، پلان رایزر دیاگرام سیستم تلویزیون و پلان سیستم اعلام حریق که هر کدام نکات مربوط به خود را دارند.

---

بیشتر بخوانید:

• در تابلو برق از چه تجهیزاتی استفاده می شود؟
• انواع تابلو برق ساختمان
•  مهم ترین روش های تست تابلو برق
• علائم اختصاری نقشه های الکتریکی
• تحلیل مدار قدرت و فرمان به زبان ساده

در صورتی که سوالی در خصوص مطالب بیان شده دارید می توانید در قسمت نظرات از ما بپرسید یا با ارائه پیشنهادات خود، ما را در بالا بردن کیفیت مقالات یاری کنید.