مدارها و انواع سیم کشی ساختمان

انواع سیم کشی ساختمان

 اجرای انواع سیم کشی ساختمان معمولاً به دو صورت کلی توکار و روکار انجام می شود.

• سیم کشی توکار

در سیم کشی توکار هم می توان از سیم های مخصوص و مجهز به چند لایه عایق، به طور مستقیم در زیر گچ استفاده کرد (سیم های زیر گچی) و هم می توان لوله های خرطومی و PVC مخصوصی را در زیر گچ کار گذاشت و به کمک فنر مخصوص سیم کشی، سیم های برق را درون آن ها کار گذاشت.

• سیم کشی روکار

در سیم کشی روکار نیز هم می توان سیم ها را به طور مستقیم و هم می توان از داخل لوله عبور داد و با بست های مخصوص مهار نمود. عمده مدارهای الکتریکی در ساختمان از اتصال پریزها، کلیدها و لامپ ها به یکدیگر و به منابع تغذیه، شکل می گیرند. 

در اجرای سیم کشی ساختمان ، نوع، کاربرد و ماهیت دیوارها و نحوه دسترسی به سیم ها و تنش های مکانیکی در حین نصب با بهره برداری بسیار مهم است.

در ساختمان های مسکونی به دلیل رفت و آمد افراد غیرمتخصص سیم ها در دسترس نیستند و از لوله ها و یا داکت ها عبور داده می شوند، البته باید توجه کرد که زمان اجرای سیم کشی ساختمان، در مرحله نازک کاری است و نباید دقیقا بعد از لوله کشی برق، اجرا شود، زیرا امکان دارد در زمان پوشش، لوله های توکار آسیب دیده و پیمانکار برق متوجه نشده باشد. بنابراین تعویض سیم در آینده امکان پذیر نخواهد بود.

نقشه مدار الکتریکی

انواع نقشه برق معمولاً به دو صورت ترسیم می شود: شمای حقیقی و شمای فنی مدار. در این نقشه اتصال کلیه سیم های رابط به کلیدها و اجزاء مدار نشان داده می شود. شمای فنی یا نقشه سیم کشی، یک نقشه ساده تک خطی است که تعداد مسیرها و لوله ها و تعداد سیم های درون لوله و اجزاء مدار را نشان می دهد. 

سیم کشی مدار روشنایی و پریز ساختمان

1.  اولین مرحله در سیم کشی، انتخاب نوع، سطح مقطع و رنگ بندی کابل و سیم است. بر اساس نقشه تأیید شده نظام مهندسی و با توجه به جداول مربوطه سیم و کابل انتخاب می شود.
2. برای سیم کشی روشنایی و پریز سیم نول و هادی حفاظتی هر خط باید به طور مجزا اجرا شود و استفاده از یک نول و هادی حفاظتی مشترک برای مدارهای مختلف مجاز نخواهد بود. بنابراین برای سیم کشی تک فاز باید سه رشته سیم (فاز، نول و هادی حفاظتی) استفاده شود.
3. تمامی سیم هایی که در داخل لوله های برق قرار می گیرد باید روکش دار، یک تکه و بدون زنگ زدگی باشد و رنگ بندی آنها نیز رعایت شود.
4. تمامی مدارهای نهایی روشنایی و پریز، برای اتصال به بدنه هادی چراغ ها یا کنتاکت حفاظتی پریزها (بر حسب مورد) باید شامل هادی حفاظتی باشد.
5. حداقل سطح مقطع برای پریز ۲٫۵ میلی مترمربع و برای روشنایی ۱٫۵ میلی متر مربع باشد.
6. هنگام نصب یا کشیدن سیم ها به داخل لوله ها، بهتر است تنش و کشش بر هادی ها وارد شود و نه بر پوشش آنها.
7. در سیم کشی ها باید تا مقطع ۱۰ میلی متر مربع از سیم های مسی نوع تک مفتولی با عایق بندی پی وی سی استفاده شود، و از این مقطع به بالا سیم ها می توانند چند مفتولی باشند. استفاده از سیم های افشان در مواردی که انجام بعضی از قسمت های سیم کشی به طور استثنایی مشکل باشد، مجاز خواهد بود. در صورت استفاده از سیم های افشان، سر سیم (وایرشو) زدن الزامی است.

طبق مقررات ملی ساختمان، حداکثر تعداد نقاط روشنایی که هر مدار روشنایی مجاز است تغذیه کند، ۱۲ نقطه است.

مدارهای مختص تغذیه چراغ و نقاط روشنایی، نباید پریز یا وسایل دیگر (به جز یک یا دو فن تهویه و موتور کوچک با مجموع توان زیر ۱۰۰ وات) را تغذیه کند.

سیم کشی پریزهای برق ساختمان

به طور معمول برای سیم کشی پریزها از دو نوع سیستم شعاعی و حلقوی (رینگ) استفاده می شود.

سیستم سیم کشی پریز به صورت شعاعی

در این نوع سیستم هادی های برق دار فاز و نول و هادی حفاظتی ارت به ترتیب وارد پریز اول و از پریز اول به پریز دوم و به همین ترتیب الی آخر متصل خواهند شد. در این روش نباید از یک پریز بیش از یک مسیر خروجی دریافت کرد.

سیستم سیم کشی پریز به صورت حلقوی

در صورتی که در سیم کشی شعاعی، انتهای هادی ترمینال پریز آخر را مجدد به ابتدای آن و در نتیجه به فیوز اتصال دهند، سیم بندی حلقوی ایجاد می شود.

در این حالت مسیر الکتریکی، کاهش (مسیر سیم افزایش)، ظرفیت جریان دهی سیم کشی، افزایش  و امکان قطعی مدار به نصف کاهش خواهد یافت.

مدار سیم کشی روشنایی با استفاده از کلید تبدیل و کلید صلیبی

در تصویر زیر مدار سیم کشی کنترل روشنایی از سه نقطه با استفاده از دو کلید تبدیل و یک کلید صلیبی را مشاهده می کنید.

سیم کشی کلید تبدیل در راه پله 

در تصاویر زیز نحوه سیم کشی کلید تبدیل در راه پله ساختمان را مشاهده می کنید.

مدار سیم کشی لامپ فلورسنت

سایز سیم های مورد استفاده در ساختمان

حداقل سطح مقطع هادی های مدار در ساختمان به شرح زیر است:

• سطح مقطع هادی مسی برای سیستم نیرو از جمله سیستم تغذیه اعلام حریق، کولر، فن کویل و آیفون، ۱/۵ میلی متر مربع است.
• سطح مقطع هادی مسی برای سیستم روشنایی، ۱/۵ میلی متر مربع است.
• سطح مقطع هادی مسی برای پریز ها، ۲/۵ میلی متر مربع است.
• سطح مقطع هادی مسی برای سیستم کنترل نیرو (داخل تابلو)، ۱ میلی متر مربع است.
• سطح مقطع هادی مسی برای سیستم ارسال علائم و سایر مدارهای کنترل، ۰/۵ میلی متر مربع است.

تخلف در سیم کشی روشنایی و پریز 

• خط پریز و روشنایی به صورت مشترک

   در این حالت اکثراً از سیم با سطح مقطع ۲٫۵ برای تغذیه پریز و روشنایی به صورت مشترک استفاده می شود. این تخلف بیشتر در خطوط آشپزخانه، سرویس بهداشتی، حمام و یا پریزهای هم سطح روشنایی اتفاق می افتد.

نحوه شناسایی خطر پریز و روشنایی مشترک

   ابتدا لامپ ها را روشن کنید و در پریزها یک وسیله مانند لامپ، سشوار و غیره قرار دهید. در صورت قطع کلید مینیاتوری مربوط به روشنایی یا پریز، تمام آن خط بی برق می شود. به عبارت دیگر همزمان مصرف کننده پریز و چراغ خاموش می شود.

• هادی حفاظتی و نول مشترک

   در این حالت اکثراً دو سیم با سطح مقطع ۲٫۵ برای سیم نول و هادی حفاظتی و دو عدد فاز کشیده می شود و یکی از فازها برای خط روشنایی و فاز دیگر برای خط پریز در نظر گرفته می شود. استفاده از یک نول مشترک برای مدارهای با حفاظت مستقل ممنوع است. استفاده از ارت مشترک بهتر است اجرا نشود، ولی اجرای ارت مشترک ممنوعیت ندارد.

نحوه شناسایی استفاده از نول مشترک

   در صورتی که در لوله های تابلوی واحد (تابلوی مینیاتوری) ۴ یا ۵ رشته سیم وجود داشته باشد به احتمال زیاد در حالت اول از نول و هادی حفاظتی مشترک و در حالت دوم از نول مشترک استفاده شده است.  توجه  شود برای مشخص نشدن این عیب امکان دارد از سیم نول انشعابی جهت سیم نول دیگر گرفته شود تا در تابلو مشخص نباشد. در این حالت حتما باید سیم را کشید تا در صورت اتصالی، باز شود.

• نول کمکی

 در کناف از نول کمکی پریز استفاده می کنند. در این حالت نول پریز را به روشنایی وصل می کنند.

نحوه شناسایی نول کمکی

   در صورتی که سطح مقطع سیم در مکان نصب چراغ به عنوان مثال ۲٫۵ میلی متر مربع باشد و سطح مقطع فاز آن ۱٫۵ میلی متر مربع باشد. احتمالاً از نول پریز استفاده شده است.