علائم و نقشه مدار فرمان و قدرت

علائم اختصاری مدار فرمان و قدرت

در نقشه الکتریکی مدار فرمان و قدرت، وسایل و تجهیزات الکتریکی با علامت های اختصاری نمایش داده می شود.  علائم اختصاری برای کنتاکت هایی که در مدارات الکتریکی و در مدار فرمان، در شکل زیر نشان داده شده است.

علائم اختصاری مدار فرمان و قدرت
علائم اختصاری مدار فرمان و قدرت

 حروف شناسایی در مدار فرمان

هر دستگاهی که در مدار فرمان مورد استفاده قرار می گیرد با یک حرف لاتین شناسایی و به وسیلۀ همین حرف در تمامی نقشه ها و لیست وسایل نشان داده می شود. اگر تعداد دستگاه ها در یک نقشۀ مشابه از یکی بیشتر باشد، در این صورت به دنبال حرف مشخص کنندۀ دستگاه عدد نیز آورده می شود؛ مانند: K1T, K2T, K1M, K2M,Q1,Q2,Q3

 حروف شناسایی در مدار فرمان

مثال

حرف شناسایی

دستگاه

جدا کننده، کلید بار، کلید قدرت

کلید فرمان، کلید فشاری

کنتاکتورهای قدرت

 

فیوزها، رله های حفاظتی، قطع کننده

لامپ سیگنال، دستگاه نشان دهنده

 

Q

I , II

KM

K

KT

F

H

کلید

کلید کمکی

کنتاکتور

کنتاکتور کمکی

رله های فرمان

حفاظت کننده ها

وسایل خبری

 شمای مسیر جریان در مدار فرمان

یکی از مهم ترین نقشه هایی که در مدارهای فرمان به کار می رود، شمای مسیر جریان است. این نقشه علاوه بر استفاده در مونتاژکاری، در عیب یابی مدار نیز بسیار مفید است. نقشۀ مسیر جریان معمولاً به دو قسمت مدار قدرت و مدار فرمان تقسیم می شود.

روش سری:

در این روش ابتدا خطوط مدار قدرت شماره می شود و سپس دنبالۀ اعداد به خطوط مسیر جریان مدار فرمان داده می شود (مثلاً از ۱ تا ۸ شمارۀ خطوط مدار قدرت بوده و از ۸ تا ۲۳ شمارۀ مسیر جریان های مدار فرمان).

عیب این روش بسته شدن شماره های مدار قدرت است که نمی توان وسیله ای را به نقشه اضافه کرد؛ یعنی بلافاصله بعد از شماره ۸ در مدار قدرت، شماره ۹ در مدار فرمان مورد استفاده قرار می گیرد. این روش در مدارهایی به کار می رود که امکان توسعه برای آن وجود نداشته باشد.

روش ذخیره ای:

 در این روش ابتدا مسیر جریان های مدار فرمان را از عدد ۱ تا آخر مدار شماره گذاری می شود مثلاً تا ۲۱ ادامه می دهید. سپس با ذخیره اعداد، مثلاً از ۲۱ تا ۴۱ (۲۰= ۲۱-۴۱) شماره خطوط مدار قدرت را از شماره ۴۲ شروع می کنید.

پس جهت توسعه مدار ۲۰ خط فرمان ذخیره شده است. این روش در مواقعی استفاده می شود که احتمال توسعه مدار وجود داشته باشد (تفاوت دو روش گفته شده، در تعداد ارقام مسیر جریان قدرت و فرمان است).

نشان دادن نقاط انشعاب در نقشه فرمان

 عدد انشعاب نیز به دو روش به کار می رود: روش سری؛ روش تابع خط

    • روش سری

 در این روش از مسیر جریان شماره ۱ در مدار فرمان شروع می کنیم و تا آخر مسیر جریان ها این اعداد را ادامه می دهیم. 

عیب این روش آن است که اگر سیمی در تابلو برق قطع شود، مشخص نمی شود که مربوط به کدام مسیر جریان است.

    •  روش تابع خط

 در این روش عدد انشعاب را با توجه به شمارۀ مسیر جریان خطوط انتخاب می کنند. برای مثال، عدد ۱۲ یعنی خط اول انشعاب دوم؛ یا عدد ۳۵ یعنی خط سوم انشعاب پنجم.

هرگاه عددهای خط زیاد شوند و به سه رقم یا چهار رقم برسند، برای مشخص کردن شماره خط و شماره انشعاب از فاصله با نقطه استفاده می شود؛ برای نمونه ۱۲۰۱ خط ۱۲ انشعاب اول با ۲۴۰۱۲ یعنی خط ۲۴ انشعاب ۱۲.

عدد وسیله استفاده شده در مدار فرمان

هر وسیله ای که در مدار کنترل به کار برده شود، به وسیله حروف و اعداد معرفی می شود. بنابراین روش عددگذاری آنها باید مورد توجه قرار گیرد. به طور کلی می توان وسایل را به دو دسته تقسیم کرد: وسایل دستی و مکانیکی، وسایل اتوماتیکی.

وسایل دستی و مکانیکی

 کلیه وسایلی که با دست فرمان می گیرند (مانند استاپ استارت ها) و یا به طور مکانیکی فرمانی می گیرند (مانند میکروسوئیچ ها یا لیمیت سوئیچ ها) با اعداد تک رقمی مشخص می شوند. برای کنتاکت های بستۀ این وسایل از اعداد ۱ و ۲ و برای کنتاکت های باز آنها از اعداد ۳ و ۴ استفاده می شود.

هرگاه از یک نوع وسیله به تعداد زیاد استفاده شود، به حروف مشخص کنندۀ وسیله اندیس عددی می دهیم.

کنتاکتور تایمر و بی متال اشنایدر

وسایل اتوماتیکی 

وسایل اتوماتیکی نظیر کنتاکتور، تایمر و بی متال هستند و آن قسمت از کنتاکتورها که در مدار قدرت به کار می روند، با اعداد تک رقمی مشخص میشوند. بدین صورت که ورودی تیغه ها با اعداد ۱، ۳ و ۵ و خروجی آنها با اعداد ۲، ۴ و ۶ نمایش داده می شوند.

کنتاکت های فرمان کنتاکتور به دو روش مشخص می شوند و در هر دو روش کنتاکت های فرمان با اعداد دو رقمی مشخص می شود. در روش اول عدد سمت چپ معرف چندمین کنتاکت کنتاکتور است و رقم سمت راست اگر ۲ و ۱ باشد، به معنی بسته بودن و اگر ۴ و ۳ باشد به معنی باز بودن است.

اعداد کنتاکت در این روش به دنبال هم و به صورت سری نوشته می شوند. در روش دوم کنتاکت های باز و بسته، دسته بندی می شوند و جداگانه شماره می گیرند و همچنین مدار قدرت بی متال، مثل کنتاکتورها با اعداد تک رقمی مشخص می شوند. ۱، ۳ و ۵ ورودی و ۲، ۴ و ۶ خروجی نسبت قدرت بی متال را نشان می دهد.

کنتاکتور اشنایدر
 کنتاکتور اشنایدر

شماره ترمینال

 در نقشۀ مسیر جریان روبه روی نقاط، انشعاب عددی در داخل پرانتز نوشته می شود که مشخص می کند نقطۀ انشعاب مورد نظر به کدام ترمینال خارجی وصل شده است. در داخل پرانتز شمارۀ ترمینال ها مشخص می شود.

عدد بوبین

 روبه روی کنتاکت کلیه وسایل مدار فرمان، عددی داخل پرانتز نوشته می شود که مشخص می کند بوبین این کنتاکت در کدام خط از خطوط مسیر جریان قرار دارد. در زیر خطوط مدار فرمان، مسیر جریان در مدار فرمان جدول ها با علامت هایی ترسیم می شود که مشخص کنندۀ وضعیت، موقعیت و تعداد تیغه های کنتاکتور با تایمر در خطوط مختلف مسیر جریان است. با استفاده از آنها می توان ضمن کسب اطلاع از تمامی کنتاکت های یک کنتاکتور با تایمر از چگونگی قرار گرفتن تیغه ها در مسیر جریان های مختلف مطلع شد.

نقشه مدار قدرت

 آن قسمت از مدار حقیقی که انرژی الکتریکی را از شبکه دریافت و به مصرف کننده منتقل می کند و جریان جذب شدۀ موتور را از خود عبور می دهد، مدار قدرت می نامند. در نقشه های صنعتی، مدار قدرت با لوازم و وسایل الکتریکی جهت اندازه گیری و کنترل مدار، همراه است.

نقشه سیم ها در مدار قدرت

از نقشه سیم ها یا نقشه خارجی برای مشخص کردن دستگاه های الکتریکی مانند موتور، میکروسوئیچ، شستی و … که خارج از تابلوی فرمان قرار می گیرد و نیز برای اتصال آنها به تابلوی فرمان استفاده می شود. این نقشه مهم ترین نقشه ضمیمه برای مونتاژ تأسیسات الکتریکی است و در آن، وسایلی که باید به ترمینال های تابلوی فرمان اتصال یابند و در خارج از تابلوی فرمان هستند نیز ترسیم می شود. معمولاً در این نقشه تک تک سیم های اتصال را ترسیم نمی کنند، بلکه آنها را به صورت یک دسته (یک خط) ترسیم کرده در روی آن، تعداد سیم ها را در داخل یک پرانتز می نویسند و همچنین در ابتدا و انتهای آن نیز تک تک سیم ها را با شمارۀ ترمینال مشخص می کنند.

هنگام مونتاژ نیز سیم های اتصال در دسته های جدا از هم و یا به وسیله کابل کشیده می شود. دستگاه های الکتریکی خارج از تابلوی فرمان، به ترمینال های تابلوی فرمان اتصال پیدا می کند.

از این رو در نقشۀ خارجی باید سیم های ورودی و خروجی هر ترمینال مشخص باشد. برای این کار علاوه بر شماره گذاری ترمینال ها که به ترتیب از چپ به راست در پایین ترمینال ها نوشته می شود، در قسمت بالای آنها نیز شمارۀ سیم ها از روی نقشه مسیر جریان ورودی ترمینال مربوطه نوشته می شود.

نمودار سیستم قدرت به همراه قسمت های مختلف عملیاتی
نمودار سیستم قدرت به همراه قسمت های مختلف عملیاتی

نقشه مونتاژ در مدار قدرت

 برای اجرا و سیم کشی مدار قدرت و مدار فرمان، اغلب از نقشۀ مسیر جریان که شرح آن قبلا داده شده استفاده می شود. در تأسیسات و مدارهای الکتریکی گسترده، علاوه بر نقشۀ مسیر جریان، از نقشۀ مونتاژ نیز استفاده می شود.

این نقشه تنها برای مونتاژ وسایل الکتریکی در تابلو فرمان و سیم بندی آنها مورد استفاده قرار می گیرد. برای ترسیم نقشۀ مونتاژ شکل ظاهری هر یک از دستگاه ها را با در نظر گرفتن موقعیت مکانی آنها در داخل تابلو، رسم می کنند و سپس برای اتصالات داخلی بین هر یک از آنها نیز این کار را انجام می دهند.

جهت نمایش هر یک از دستگاه ها، از علائم اختصاری آنها نیز می توان استفاده کرد، اما باید به طریقی آنها را ترسیم کرد که بتوان هر یک از ترمینال های دستگاه را همان طور که در روی تابلو نصب شده اند، نشان داد.

نقشه ترمینال در مدار قدرت

به جای نقشۀ خارجی و نقشۀ مونتاژ، می توان به خوبی از نقشۀ ترمینال ها استفاده کرد. در این نقشه، تنها ترمینال های تابلوی فرمان به همراه سیم های ورودی و خروجی ترسیم می شود و مطابق توضیحی که قبلاً در مورد نقشه خارجی و نقشه مونتاژ داده شد، شماره گذاری شده شمارۀ سیم های نقشۀ مسیر جریان در روی ترمینال ها نوشته می شود.

در روی هر یک از سیم های ورودی و خروجی به ترمینال ها، محل اتصال سر دیگر آنها نوشته می شود. همچنین سطح مقطع هر یک از سیم ها یا کابل ها نیز مشخص می شود.

 

بیشتر بخوانید:

 

در صورتی که سوالی در خصوص مطالب بیان شده دارید می توانید در قسمت نظرات از ما بپرسید یا با ارائه پیشنهادات خود، ما را در بالا بردن کیفیت مقالات یاری کنید. 

میانگین امتیازات ۵ از ۵
از مجموع ۱۵ رای

سوالات متداول

شمای مسیر جریان در مدار فرمان چگونه مشخص می شود؟

یکی از مهم ترین نقشه هایی که در مدارهای فرمان به کار می رود، شمای مسیر جریان است. این نقشه علاوه بر استفاده در مونتاژکاری، در عیب یابی مدار نیز بسیار مفید است. نقشۀ مسیر جریان معمولاً به دو قسمت مدار قدرت و مدار فرمان تقسیم می شود. روش سری: در این روش ابتدا خطوط مدار قدرت شماره می شود و سپس دنبالۀ اعداد به خطوط مسیر جریان مدار فرمان داده می شود (مثلاً از ۱ تا ۸ شمارۀ خطوط مدار قدرت بوده و از ۸ تا ۲۳ شمارۀ مسیر جریان های مدار فرمان). عیب این روش بسته شدن شماره های مدار قدرت است که نمی توان وسیله ای را به نقشه اضافه کرد؛ یعنی بلافاصله بعد از شماره ۸ در مدار قدرت، شماره ۹ در مدار فرمان مورد استفاده قرار می گیرد. این روش در مدارهایی به کار می رود که امکان توسعه برای آن وجود نداشته باشد. روش ذخیره ای:  در این روش ابتدا مسیر جریان های مدار فرمان را از عدد ۱ تا آخر مدار شماره گذاری می شود مثلاً تا ۲۱ ادامه می دهید. سپس با ذخیره اعداد، مثلاً از ۲۱ تا ۴۱ (۲۰= ۲۱-۴۱) شماره خطوط مدار قدرت را از شماره ۴۲ شروع می کنید. پس جهت توسعه مدار ۲۰ خط فرمان ذخیره شده است. این روش در مواقعی استفاده می شود که احتمال توسعه مدار وجود داشته باشد (تفاوت دو روش گفته شده، در تعداد ارقام مسیر جریان قدرت و فرمان است).

نقشه سیم ها در مدار قدرت چگونه ترسیم می شود؟

از نقشه سیم ها یا نقشه خارجی برای مشخص کردن دستگاه های الکتریکی مانند موتور، میکروسوئیچ، شستی و ... که خارج از تابلوی فرمان قرار می گیرد و نیز برای اتصال آنها به تابلوی فرمان استفاده می شود. این نقشه مهم ترین نقشه ضمیمه برای مونتاژ تأسیسات الکتریکی است و در آن، وسایلی که باید به ترمینال های تابلوی فرمان اتصال یابند و در خارج از تابلوی فرمان هستند نیز ترسیم می شود. معمولاً در این نقشه تک تک سیم های اتصال را ترسیم نمی کنند، بلکه آنها را به صورت یک دسته (یک خط) ترسیم کرده در روی آن، تعداد سیم ها را در داخل یک پرانتز می نویسند و همچنین در ابتدا و انتهای آن نیز تک تک سیم ها را با شمارۀ ترمینال مشخص می کنند. هنگام مونتاژ نیز سیم های اتصال در دسته های جدا از هم و یا به وسیله کابل کشیده می شود. دستگاه های الکتریکی خارج از تابلوی فرمان، به ترمینال های تابلوی فرمان اتصال پیدا می کند. از این رو در نقشۀ خارجی باید سیم های ورودی و خروجی هر ترمینال مشخص باشد. برای این کار علاوه بر شماره گذاری ترمینال ها که به ترتیب از چپ به راست در پایین ترمینال ها نوشته می شود، در قسمت بالای آنها نیز شمارۀ سیم ها از روی نقشه مسیر جریان ورودی ترمینال مربوطه نوشته می شود.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا