راه انداز ستاره مثلث

راه اندازی موتور القایی به روش ستاره مثلث

راه اندازی موتورهای الکتریکی به خصوص موتورهای سه فاز اهمیت زیادی دارد. موتورهای الکتریکی در هنگام راه اندازی جریانی بسیار بالاتر از جریان نامی از شبکه می کشند که ممکن است به مدارها صدمه بزند. به همین دلیل برای راه اندازی موتور سه فاز روش های مختلفی وجود دارد تا از جریان راه اندازی تا حد امکان کاسته شود، مثل راه اندازی با استفاده از اینورتر، سافت استارتر، راه اندازی مستقیم و … که در این مقاله راه انداز ستاره مثلث را بررسی می کنیم.

موتور الکتریکی



راه انداز ستاره مثلث چیست؟

عبارت “ستاره مثلث” به معنی یک سیستم سه فاز است که در آن سیم بندی از “اتصال ستاره” به “اتصال مثلث” تغییر می کند. راه اندازی به روش ستاره مثلث یکی از روش های پرکاربرد در راه اندازی موتور القایی سه فاز است. در این روش، موتور القایی ابتدا در حالت ستاره و در مدت مشخصی قرار می گیرد. بعد از اینکه موتور به سرعتی معادل ۸۰ درصد سرعت در بار نامی رسید، موتور به حالت مثلث می رود. 

 مدار ستاره مثلث

چرا از راه انداز ستاره مثلث برای موتور القایی سه فاز استفاده می شود؟

راه اندازی به روش ستاره مثلث روشی برای راه اندازی گشتاور پایین در موتور است. جریان راه اندازی در موتور سه فاز به ۶ تا ۷ برابر بار نامی موتور می رسد. در راه انداز ستاره مثلث جریان راه اندازی موتور تا حد زیادی کاهش پیدا می کند و صدمات ناشی از جریان راه اندازی بالا بر روی موتور را کاهش می دهد، اما چطور این اتفاق می افتد. برای اینکه به نحوۀ عملکرد راه انداز ستاره مثلث بپردازیم باید اول مدار ستاره و مثلث و روابط آن ها را معرفی کنیم.

اتصال ستاره مثلث

  • فرمول های ستاره مثلث

در اتصال ستاره، ولتاژ تغذیه یا ولتاژ خط ۳√ برابر ولتاژ فاز است. اما جریان خط و جریان فاز با هم برابرند. در اتصال مثلث ولتاژ خط با فاز برابر است اما جریان خط ۳√ برابر جریان فاز است. اگر امپدانس هسته را برابر Z در نظر بگیریم خواهیم دید که جریان فاز در اتصال ستاره ۳۳ درصد جریان فاز در اتصال مثلث است. در نتیجه با اتصال ستاره، موتور با جریان کمتری راه اندازی می شود و گشتاور راه اندازی موتور نیز کاهش می یابد.

اتصال مثلث

راه انداز ستاره مثلث

  • روش سربندی موتور ستاره مثلث

روی همه موتورهای سه فاز یک جعبه ترمینال وجود دارد که شامل شش ترمینال است و با حروف و عدد مشخص می شوند. U1,V1,W1 و U2,V2,W2. ترمینال های U به فاز ۱، ترمینال های V به فاز ۲ و ترمینال های W به فاز سه متصل هستند.

سربندی موتور سه فاز سه فاز ستاره مثلث

در اتصال ستاره ترمینال های U2,W2 و V2 و در اتصال مثلث W1 به V2، ترمینال V1 به U2 و ترمینال U1 به W2 متصل می شود. شکل های بالا نحوۀ سربندی موتور ستاره مثلث را نشان می دهد. برای اینکه مدار از حالت ستاره به مثلث برود لازم است که ابتدا تغذیه به طور کامل قطع شود سپس سیم بندی تغییر کند و دوباره تغذیه وصل شود که عملی نیست. به همین دلیل باید از راه انداز ستاره مثلث استفاده کرد. راه انداز ستاره مثلث با استفاده از سه کنتاکتور و یک تایمر به راحتی کار می کند. این مدار موتور را در حالت ستاره راه اندازی می کند تا جریان راه اندازی کاهش یابد، بعد از مدتی با فرمان تایمر مدار به حالت مثلث می رود. 

  • تشخیص اتصال ستاره یا مثلث

برای تشخیص اتصال ستاره یا مثلث یک راه ساده وجود دارد. کافی است به جعبۀ ترمینال موتور الکتریکی نگاه و با دو تصویر زیر مقایسه کنید. اگر ترمینال های ورودی و خروجی رو به رو به هم متصل شده باشند، اتصال به صورت مثلث و اگر ترمینال های مجاور به هم وصل شده باشند سربندی موتور با اتصال ستاره است. 

سربندی موتور سه فاز ستاره
سربندی موتور -اتصال ستاره
سربندی موتور سه فاز مثلث
سربندی موتور -اتصال مثلث

مدار ستاره مثلث در موتور سه فاز

برای راه اندازی موتور سه فاز به صورت ستاره مثلث باید ابتدا ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز برای راه اندازی را در نظر گرفت. یک کنتاکتور اصلی، یک کنتاکتور مثلث، یک کنتاکتور ستاره و یک تایمرتجهیزات مورد نیاز برای راه ندازی است. بیایید نگاهی به این دو قطعه بیاندازیم : 

  • کنتاکتور ستاره مثلث

کنتاکتور یک کلید مغناطیسی است که وظیفه کنترل و فرمان مدار را به عهده دارد و می تواند تغذیه مدار را قطع و وصل کند. این کلید از دو هسته به شکل E یا U که یکی ثابت و دیگری متحرک است تشکیل شده است که با یک فنر از هم جدا شده اند. در میان هسته ثابت، یک بوبین یا سیم پیچ قرار دارد. وقتی بوبین برقدار می شود، در هسته ثابت نیرو الکترومغناطیسی القا می شود با استفاده از خاصیت مغناطیسی، نیروی کششی فنر را خنثی می کند و هسته متحرک به هسته ثابت نزدیک و سبب می شود که کنتاکت ها به یکدیگر متصل شوند. 

  • تایمر ستاره مثلث 

تایمرها یکی از وسایل فرمان دهنده در مدارهای کنترل اتوماتیک هستند که وظیفۀ کنترل مدار را برای مدت زمانی معین برعهده دارد. ﮔﺎﻫﻲ اوﻗﺎت اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻲرود ﻛﻪ ﻳﻚ مدار ﻣﺪت زﻣﺎﻧﻲ ﭘﺲ از گرفتن فرمان ﺷﺮوع ﺑﻪ ﻛﺎر کند ﻳﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از ﻣﺪت زﻣﺎﻧﻲ از ﻛﺎر ﺑﻴﻓﺘﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر، در ﻣﺪارات ﺑﺮق ﺻﻨﻌﺘﻲ از ﺗﺎﻳﻤﺮ ﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد.

تایمر ستاره مثلث
         تایمر اشنایدر

حال که با تجهیزات مورد استفاده در مدار ستاره مثلث آشنا شدیم، طرز کار راه انداز ستاره مثلث را بررسی می کنیم.

همانطور که در شکل زیر می بینید، در راه انداز ستاره مثلث سه فاز تغذیه به کنتاکتور اصلی و به سه ترمینال ورودی موتور یعنی U1,V1 و W1 در جعبه ترمینال می رود. از طرف دیگر کنتاکتور مثلث اضافه می شود که یک سر آن به سه فاز تغذیه و سر دیگر آن به ترمینال های V2,U2 و W2 متصل می شود. کنتاکتور بعدی کنتاکتور ستاره است. این کنتاکتور از یک سمت به سه فاز ورودی وصل می شود. در سمت دیگر هر سه ترمینال کنتاکتور به هم متصل شده تا اتصال ستاره ایجاد شود.  

یک نکته مهم و راحت برای فهمیدن اینکه در راه انداز ستاره مثلث نصب شده در تابلو کدام کنتاکتور، کنتاکتور ستاره است : کنتاکتوری که ترمینال های آن به هم متصل باشد کنتاکتور ستاره است.

مدار ستاره مثلث

 در راه اﻧﺪازی ﻣﻮﺗﻮر سه فاز به صورت ﺳﺘﺎره ﻣﺜﻠﺚ ابتدا باید ﺑﻪ ﭘﻼک ﻣﻮﺗﻮر توجه کنید. معمولاً بر روی پلاک، دو ولتاژ به صورت  ۲۲۰/۳۸۰ و یا ۳۸۰/۶۶۰ و … درج شده است. ابتدا ما باید بدانیم که موتور در چه شرایطی می تواند کار کند. معمولاً دو عدد درج شده بدین صورت تفسیر می شود که عدد کوچک بیان کننده حالت مثلث و عدد بزرگتر بیان کنندۀ حالت ستاره است. در ادامه پلاک موتور سه فاز را بیشتر بررسی می کنیم. 

پلاک موتور سه فاز

با توجه به ۲۲۰/۳۸۰ و ولتاژ درج شده بر روی پلاک و دانستن این موضوع که برق سه فاز شبکه ایران ۳۸۰ ولت است. بنابراین موتور در نظر گرفته شده، در حالت مثلث نیاز به ۲۲۰ ولت دارد.اگر به برق ۳۸۰ ولت وصل شود حتماً خواهد سوخت. اما در حالت ستاره می تواند ۳۸۰ ولت شبکه را تحمل نماید.

حال در مورد پلاک موتور، زمانی که به صورت ۳۸۰/۶۶۰ درج شده باشد، یعنی ولتاژ مثلث ۳۸۰ ولت و ولتاژ ستاره ۶۶۰ ولت است و با توجه به در نظر گرفتن ولتاژ شبکه ایران این موتور می تواند هم به صورت ستاره و هم به صورت مثلث راه اندازی شود. همان طور که می دانید در حالت ستاره توان ۱/۳ و جریان ۱/۳ حالت مثلث است. یعنی موتور در حالت ستاره جریان کمتری می کشد و در حالت مثلث جریان نامی از آن عبور می کند. اگر به پلاک خوانی موتور علاقه مندید اینجا را بخوانید.

پلاک موتور سه فاز
پلاک موتور سه فاز

 

در صورتی که سوالی در خصوص مطالب بیان شده دارید می توانید در قسمت نظرات از ما بپرسید یا با ارائه پیشنهادات خود، ما را در بالا بردن کیفیت مقالات یاری کنید. 

میانگین امتیازات ۵ از ۵
از مجموع ۲۲ رای

سوالات متداول

چرا از راه انداز ستاره مثلث برای موتور القایی سه فاز استفاده می شود؟

راه اندازی به روش ستاره مثلث روشی برای راه اندازی گشتاور پایین در موتور است. جریان راه اندازی در موتور سه فاز به ۶ تا ۷ برابر بار نامی موتور می رسد. در راه انداز ستاره مثلث جریان راه اندازی موتور تا حد زیادی کاهش پیدا می کند و صدمات ناشی از جریان راه اندازی بالا بر روی موتور را کاهش می دهد

چطور می توان اتصال ستاره یا مثلث را تشخیص داد؟

برای تشخیص اتصال ستاره یا مثلث یک راه ساده وجود دارد. کافی است به جعبۀ ترمینال موتور الکتریکی نگاه کنید. اگر ترمینال های ورودی و خروجی رو به رو به هم متصل شده باشند، اتصال به صورت مثلث و اگر ترمینال های مجاور به هم وصل شده باشند سربندی موتور با اتصال ستاره است. 

‫۲۰ دیدگاه ها

  1. سلام من یک سوال داشتم چطوری کابل ورودی موتور ستاره مثلث تشخیص بدیم و اینکه اگر یک ورودی به مثال u2با w2 استباه شه چه انفاقی می افته

  2. اگر نوع اتصال بهم ریخته باشه
    شش تا سر سیم داریم
    و پلاک موتور در دسترس نیست اونوقت چی

  3. سلام ببخشید
    یک موتور ۵.۵ کیلووات با ولتاژ ۳۸۰ مثلث و ۶۶۰ ولت ستاره
    آیا این موتور را می توان به صورت دائم کار ستاره تغذیه کرد؟
    چرا؟

  4. سلام. ایا میتوان بدون دقت به اطلاعات پلاک موتور از اتصال ستاره استفاده کرد؟ آیا اتصال ستاره میتواند باعث سوختن الکتروموتور شود؟

    1. باسلام
      اتصال ستاره می تواند باعث سوختن الکتروموتور شود. اگر ولتاژ کاری ستاره ۶۹۰ ولت باشد بعد از یک مدت زمان کوتاه به دلیل جریان بالایی که می کشد باعث سوختن موتور می شود.

      1. با سلام خدمت شما..یعنی باید الکتروموتور ۶۹۰ستاره را به صورت مثلث راه اندازی کرد؟منونم.

        1. سلام، وقت بخیر، اگر جریان راه اندازی و توان موتور بالاست، باید به صورت ستاره مثلث بسته شود، در غیر این صورت میتوان به صورت مثلث هم موتور را بست.

  5. باسلام سپاس از توضیحات
    سوال من این استکه دوکابل مشکی که وارد جعبه ترمینال شدن چیست؟

  6. در صورت گم شدن پلاک موتور و نداشتن تیغه های داخل تخته کلم راه حلتون چیه؟ راه حل شما مال زمانیه که تیغه ها در تخته کلم بسته شده باشد.
    پیشفرض اتصال ستاره هست به نظر من و محاسبه گشتاور مورد نیاز با تست آمپر موتور در حالت ستاره و توان لازم.

  7. سلام
    نامگذاری در سر بندی شکل مثلث اشتباه است. یکی سری از حروف یاتخته کلم یا شماتیک سیم پیچ باید اصلاح شود. در شماتیک w1 به u2 وصل است اما در تخته کلم w1 به v2 به همین ترتیب.
    موفق باشید.

    1. سلام وقت بخیر.
      ممنون از دقت شما. بله درسته شماتیک و شکل باهم همخوانی ندارن. در شماتیک باید جای سیم پیج زرد با آبی عوض میشد. ولی هرکدام به طور جداگانه درست هستن.

  8. با سلام
    احتراما موردی که که برای تشخیص نوع سربندی بدون پلاک نوشتید مال زمانی هست که تیغه ها در تخته کلم بسته شده در صورت عدم وجود تیغه آیا راهکاری وجود دارد؟ یا پیشفرض ستاره است تا از سوختن موتور جلوگیری شود؟

    1. سلام.
      برای اینکار باید بین ترمینال ها اهم گیری کنید. به شکل سربندی موتور در حالت ستاره یا مثلث توی مقاله دقت کنین. اگر اتصال موتور ، ستاره باشه و شما اهم متر رو بین دو سر U1 و W2 قرار بدید، مقدار عددی که نشون میده مساوی زمانی هست که شما اهم متر رو به دوسر U1-V2 و U1-U2 وصل می کنید.
      و ازون جایی که مقاومت هر سه سیم پیچ باهم برابره اگر این کار رو برای دو ترمینال دیگه یعنی V1 و W1 هم تکرار کنید مقادیر یکسانی رو روی اهم متر مشاهده می کنید. ضمن اینکه اگر اهم متر رو دو سر V2-W2 یا V2-U2 یا U2-W2 قرار بدید اتصال کوتاه خواهید داشت.
      اگر اتصال موتور به صورت مثلث باشه، وقتی مقاومت دو سر V1-W2 رو اندازه میگیرید اتصال کوتاه خواهید داشت. ولی مقاومت دو سر V1-U2 و V1–V2 مقادیر یکسانی داره. اگر این کار رو برای ترمینال های دیگه یعنی V1 و W1 هم تکرار کنید به همین نتایج می رسید. پس نتیجه می گیرید که اتصال مثلثه.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا