مفاهیم و تعاریف در طراحی روشنایی

تعاریف و مفاهیم روشنایی

شار نوری چیست؟

  برای طراحی روشنایی مکان هایی نظیر مجموعه های ورزشی، بیمارستان ها، منازل مسکونی، ساختمان های اداری و آموزشی، فروشگاه ها، مراکز شهری باید پارامترهای متعددی را در نظر گرفت. یکی از این پارامتر ها شار نوری است. کل نور خارج شده از یک منبع نوری در واحد زمان در تمام جهات در فضا را شار نوری (Luminous Flux) یا جریان نوری می گویند که با (ɸ) نشان می دهند. واحد شار نوری “لومن” است و با “Lm” نشان داده می شود. شار نوری جزو مشخصات هر لامپ است و توسط شرکت های سازنده لامپ در کاتالوگ محصولات درج می شود. بدیهی است هر چه شار نوری یک لامپ بیشتر باشد لامپ پر نورتر است. شار نوری چند نمونه از لامپ های متداول در (جدول زیر) ارایه شده است.

شار نوری و بهره نوری چند نمونه از لامپ های متداول

بهره نوری (لومن بر وات)

شار نوری (لومن)

نوع لامپ

۱۳٫۶

۱۳۶۰

لامپ رشته ای ۱۰۰ وات

۷۹

۲۸۵۰

لامپ فلورسنت ۳۶ وات معمولی

۵۵

۲۲۰۰۰

لامپ بخار جیوه ۴۰۰ وات

۱۰۸

۲۷۰۰۰

لامپ بخار سدیم ۲۵۰ وات

تعریف شدت روشنایی

   چنانچه نور منتشر شده از لامپ تحت زاویه معینی هدایت شود، شاخص دیگری به نام شدت روشنایی مورد استفاده قرار می گیرد. شدت نور(Luminous Intensity) را با (l) نشان می دهند و واحد آن “کندل” یا “شمع” است که با “cd” نشان می دهند.

 با توجه به اینکه لامپ های رفلکتوردار نور را در جهت خاصی از فضا منتشر می کنند (نظیر لامپ های هالوژن رفلکتوردار) لذا برای ذکر میزان نور خارج شده از این لامپ ها از واحد کندل استفاده می شود. بنابر این بدیهی است که برای دو لامپ با مشخصات یکسان و کاملاً مشابه که تنها زوایای رفلکتور آنها با یکدیگر متفاوت است، آنکه زاویه رفلکتور آن کوچکتر است شدت نور بیشتری دارد چرا که عملاً کل شار نوری منتشر شده از لامپ در زاویه محدودتری متمرکز می شود و لذا شدت نور بیشتر می شود. به عنوان مثال، شدت نور یک لامپ هالوژن W50 استاندارد با رفلکتور °۳۸ (WFL) برابر ۱۵۰۰ کندل و شدت نور همین لامپ با رفلکتور °۱۰ (SP) برابر ۸۲۰۰ کندل است.

تعریف بهره نوری

   بهره نوری (Luminous Efficiency)  که در واقع نسبت شار نوری خارج شده از لامپ به توان مصرفی آن است، نشان دهنده کارایی و بهره وری لامپ است، هرچه این عدد بالاتر باشد به این معنی است که لامپ با مصرف انرژی کمتر، شار نوری بیشتری تولید می کند و به عبارت دیگر هر چه بهره نوری یک لامپ بیشتر باشد، آن لامپ از نظر مصرف انرژی مقرون به صرفه تر است. بهره نوری را با (ɳ) نشان می دهند و واحد آن لومن بر وات است.

شدت روشنایی چیست؟

   مقدار شار نوری که به واحد سطح می رسد را شدت روشنایی (Iluminance) می گویند و با E نشان می دهند. بنابراین تعریف، در حالت دقیق، برای یک سطح، شدت روشنایی (E) را می توان اینگونه تعریف کرد: واحد شدت روشنایی برابر لوکس است. چنانچه فرض کنیم منبع نور و سطح، هیچ یک نسبت به هم از نظر ابعاد برابر بینهایت نیستند، می توان مقدار شدت روشنایی را با مقدار متوسط آن برابر فرض نمود.

   در انجام محاسبات روشنایی ابتدا مقدار شدت روشنایی متوسط مورد نیاز در محیط با توجه به جداول استاندارد مشخص می گردد و براساس شدت روشنایی مورد نیاز و با توجه به نوع لامپ و چراغ انتخاب شده، محاسبات بعدی روشنایی انجام می گیرد. در این جداول شدت روشنایی مورد نیاز در هر فضا براساس نوع فعالیتی که قرار است در آن محیط صورت بگیرد و میزان دقت مورد نیاز، شدت روشنایی مشخص می گردد. به عنوان مثال بر اساس استاندارد شدت روشنایی مورد نیاز برای سالن های تعمیر قطعات کوچک نظیر تعمیر ساعت و … حدود Lux 800 و شدت روشنایی مورد نیاز برای یک دفتر کار Lux500-300 بوده و برای تأمین روشنایی یک انبار کم تردد یا پارکینگ Lux 50 کافی است.

   بنابراین به زبان ساده تر شار نوری میزان نوری است که از لامپ خارج می شود و شدت روشنایی آن میزان از نور است که پس از منتشر شدن توسط لامپ و بازتاب های مختلف در نهایت به سطح می رسد. شدت روشنایی، معمولاً در صفحات افقی و عمودی تعریف می شود. برای اندازه گیری شدت روشنایی از ابزاری به نام لوکس متر استفاده می شود.

لوکس متر

نمونه ای از لوکس متر

ضریب انعکاس چیست؟

   نسبت مقدار نوری که از یک سطح بازتابیده می شود، به کل نوری که به آن سطح تابیده می شود را ضریب انعکاس (Reflection Factor) گویند و با ρ نمایش می دهند و بر حسب درصد بیان می شود. ضریب انعکاس سطوح روشن، در حدود  ۸۰-۹۰% وضریب انعکاس سطوح تیره در حدود ۲۰ % است.

درخشندگی نور

   درخشندگی نور (Luminance)، در واقع اثر فیزیولوژیکی روشنایی بر روی چشم ما است و در محاسبات روشنایی، به ویژه روشنایی بیرونی و روشنایی خیابان ها اهمیت زیادی دارد.

   پارامتر درخشندگی، هم برای منابع نور و هم برای سطوح درخشنده که نور را منعکس می کنند تعریف می شود مقدار درخشندگی برای منبع نور و سطوح درخشنده، به دو روش مختلف محاسبه می شود:

  • درخشندگی ناشی از منبع نور

   مقدار درخشندگی منبع نور، بستگی به شدت نور آن منبع در هر زاویه و مساحت آن دارد. بنابراین، چنانچه دو منبع نوری با ابعاد مختلف داشته باشیم که شدت نور یکسانی داشته باشند، منبع نور کوچکتر، درخشنده تر به نظر خواهد رسید.

  • درخشندگی ناشی از سطوح براق

   نور تابیده شده به سطوح مختلف، منعکس شده و به چشم ما تابیده می شود. هر چه این سطوح براق تر باشند، مقدار نور بیشتری به چشم منعکس شده و سطوح براق تر به نظر می رسند. در مورد سطوح روشن شده، میزان نوری که از آن سطح به چشم ما می تابد، با ضریب انعکاس آن سطح و میزان شدت روشنایی آن،متناسب است. بدیهی است هرچه ضریب انعکاس بالاتر باشد، میزان درخشندگی بیشتر خواهد بود.

   در نور پردازی ابنیه تاریخی و محوطه های بیرونی، توصیه می شود، سطح روشن شده دارای درخشندگی یکسانی باشد تا در چشم ناظر به صورت یکسان دیده شود. همچنین در طراحی روشنایی خیابانی، باید توجه کرد که درخشندگی سطح خیابان از سطح معینی بیشتر نشودتا مانع دید رانندگان و کاهش امنیت جاده ها نشود. بنابراین در جداول استاندارد روشنایی خیابانی، محدودیت هایی نیز برای درخشندگی و سطح جاده ها بیان می شود.

  • ارزیابی کیفی سیستم روشنایی

   مواردی که ذکر شد، پارامترهایی هستند که محاسبات روشنایی بر مبنای آنها صورت می گیرد برای اینکه بتوانیم روشنایی یک مجموعه را از نظر کیفی ارزیابی کنیم، باید موارد مختلفی را همزمان با هم در نظر بگیریم. در حالت کلی می توان گفت که انتظارات ما از کارکرد یک سیستم روشنایی برای یک محل شامل سه دسته زیر هستند: 

۱- آرامش بصری (Visual Comfort)

   آرامش بصری یعنی اینکه با قرار گرفتن در محیط، احساس خستگی نکنیم. عواملی که در حصول آرامش بصری موثر هستند، عبارتند از نمود رنگ خوب و توزیع یکنواخت درخشندگی.

 ٢- کارایی بصری (Visual Performance)

   روشنایی محیط باید به گونه ای باشد که نیازهای چشم انسان برای رویت اشیا تامین گردد، به این معنی که محیط باید به اندازه کافی روشن باشد و عواملی که باعث ایجاد خیرگی می شوند محدود گردد.

٣- نمود بصری (Visual Ambience)

   یکی از اهداف ما از قرار دادن سیستم روشنایی در یک محل، به دست آوردن نمود بصری است. منظور از نمود بصری این است که با انتخاب مناسب جهت تابش نور و انتخاب رنگ نور مناسب، اشیا را بتوانیم به صورت سه بعدی تشخیص بدهیم. برای اینکه بتوانیم سیستم روشنایی یک مجموعه را از نظر موارد فوق بررسی کنیم، فاکتورهای مختلفی وجود دارد.


 امروزه بسیاری از نرم افزارهای محاسبات روشنایی، این پارامترها را محاسبه می کنند.


  • خیرگی (Glare)

   خیرگی (Glare) یکی از عوامل آزاردهنده در روشنایی است که باعث محدود شدن حوزه دید و ایجاد خستگی برای افراد می شود که باید تا آنجا که ممکن است محدود شود. عواملی که می توانند باعث ایجاد خیرگی شوند عبارتند از:

۱- استفاده از چراغ نامناسب

۲- قرار گیری چراغ با پنجره در موقعیت نامناسب

۳- انعکاس بالای سطوح مختلف

   در مورد روشنایی خیابانی، خیرگی می تواند باعث کاهش قدرت دید رانندگان شده و در نتیجه خطرات جانی به دنبال داشته باشد. خیرگی را می توان به دو دسته خیرگی مستقیم (Direct Glare) و خیرگی غیر مستقیم (Indirect Glare) تقسیم بندی کرد. عوامل ایجاد کننده خیرگی مستقیم عبارتند از شکل نامناسب منبع نور و قرار دادن منبع روشنایی در محل نامناسب. برای محدود کردن هرکدام از این دو نوع خیرگی روش هایی توصیه شده است.

خیرگی نور

  • محدودکردن خیرگی مستقیم در روشنایی داخلی – روش UGR

   طبق استاندارد، خیرگی ناشی از منابع مختلف روشنایی باید کاهش یابد. میزان خیرگی مستقیم ناشی از منابع نوری در یک اتاق از روشی که آن را Unified Glare Ratio) UGR) می نامند به دست می آید. بر اساس این روش، خیرگی مستقیم ناشی از تک تک منابع روشنایی، به صورت واحد برای نقاط متعدد بررسی می شود. 

  • محدود کردن خیرگی مستقیم در روشنایی بیرونی روش TI

  خیرگی در روشنایی بیرونی اهمیت بسیار بیشتری دارد. چرا که وجود خیرگی در خیابان می تواند باعث ایجاد خطرات جانی برای رانندگان و عابرین پیاده شود. برای محاسبه مقدار خیرگی در روشنایی خیابانی، از روشی که روش افزایش آستانه (TI:Threshold Increment) نام دارد. مفهوم روش افزایش آستانه، براساس این مفهوم بنا شده است که وجود منابع روشنایی خیره کننده، قدرت تشخیص مانع را برای راننده دشوار می کند. مقدار افزایش آستانه برحسب درصد بیان می شود و حد بالای آن، برای جاده های مختلف توسط استانداردهای روشنایی معابر تعیین می شود. برای اینکه یک شی که در میان جاده قرار دارد، توسط چشم رویت شود، میزان درخشندگی آن با محیط اطراف باید از حد معینی بیشتر باشد. به عبارت دیگر، بین درخشندگی یک شی و درخشندگی محیط اطراف آن، باید مقدار معینی و اختلاف وجود داشته باشد تا بتوان آن را توسط چشم رویت نمود. به این مقدار اصطلاحاً مقدار آستانه می گویند و با L0∆ نشان می دهند.

   اگر درخشندگی متوسط سطح جاده را برابر Lm در نظر بگیریم، وجود یک منبع خیره کننده (نظیر چراغی که در ارتفاع کم نصب شده است و با نور ناشی از چراغ های جلوی یک فروشگاه)، باعث می شود که مقدار درخشندگی متوسط جاده تغییر چندانی نکند ولی مقدار آستانه بینایی افزایش یابد. این نور خیره کننده وارد چشم انسان شده و همانند یک پرده، سطح شبکیه چشم را می پوشاند. در نتیجه مقدار درخشندگی متوسط که توسط چشم رویت می شود، از مقدار Lm به اندازه Ls افزایش یافته و به مقدار Lm + Ls می رسد. در اثر این افزایش، و لازم است مقدار آستانه بینایی، از L0∆ به مقدار  LB∆ برسد. به همین دلیل این اثر را افزایش آستانه نام نهاده اند.

  • محدود کردن خیرگی انعکاس یافته

   علاوه بر خیرگی مستقیم، خیرگی انعکاس یافته نیز عامل مزاحمی در محیط های مختلف است. خیرگی انعکاس یافته در اثر انعکاس نور چراغ در صفحه مانیتور و یا در اثر انعکاس نور چراغ در سطوح براق، نظیر ورق های گلاسه و …  پدید می آید. خیرگی انعکاس یافته باعث خستگی زودرس کاربر می شود. در روشنایی خیابانی، با توجه به اینکه ضریب انعکاس سطح آسفالت جاده ها کم است، عموماً از انعکاس نور صرف نظر می شود. با این حال در طراحی روشنایی برای معابری که در اغلب اوقات، شرایط هوا به صورت بارانی است و سطح جاده خیس است، خیرگی انعکاس یافته از سطح جاده نیز می تواند اهمیت پیدا کند.

   برای محدود کردن خیرگی انعکاس یافته بر روی مانیتورها ضمن توجه به موقعیت قرار دادن مبلمان اداری و نیز وضعیت چراغ ها، می توان از فیلترهای مناسب بر روی صفحه مانیتور استفاده کرد.  امروزه اغلب مانیتورها، دارای فیلتر های مناسب هستند که میزان انعکاس نور را تا میزان زیادی کاهش می دهند. خیرگی انعکاس یافته در سطوح کار، توسط یک شاخص به نام شاخص نمود کنتراست یا (Contrast CRF Rendering Factor) تعیین می شود. برای اندازه گیری CRF نرم افزارهای مخصوصی وجود دارد که با توجه به وضعیت اتاق، رنگ سطوح و نوع چراغ به کار رفته در آن، مقدار CRF را محاسبه می کنند.

  • توزیع مناسب درخشندگی

   چنانچه بین درخشندگی محیطی که چشم فرد دایماً با آن سر و کار دارد و محیط اطراف آن، اختلاف قابل توجهی وجود داشته باشد، فرد خسته می شود. این موضوع هم در روشنایی داخلی و هم در روشنایی بیرونی (به ویژه محوطه های ورزشی) صادق است. در حالت کلی، توصیه می شود درخشندگی محیط اطراف یک فرد، کمتر از یک سوم درخشندگی سطح کار نباشد. به عنوان مثال، درخشندگی سطح یک میز نباید کمتر از یک سوم درخشندگی ورقه مورد مطالعه یا سطح صفحه کلید کامپیوتر باشد. به طور مشابه، درخشندگی میز نباید بیش از سه برابر درخشندگی دیوارهای اطراف باشد.

   همچنین، در مواردی که بر روی سطح کار، به دلیل انجام کارهای دقیق (نظیر ساعت سازی، مونتاژ برد الکترونیکی و …) لازم است درخشندگی زیادی داشته باشیم، مقدار این درخشندگی، نباید بیش از ده برابر درخشندگی محیط اطراف باشد. از سوی دیگر، در صورتی که بین درخشندگی نقاط مختلف در یک محیط، اختلاف قابل توجهی وجود نداشته باشد، محیط یکنواخت به نظر رسیده و باعث احساس خستگی در فرد می شود .


یک راه حل عملی، برای توزیع مناسب درخشندگی در محیط، استفاده از سطوح با ضریب انعکاس مختلف است. به طور کلی، توصیه می شود رنگ سطوح یک اتاق را با ترتیب زیر انتخاب کنند:

سطح کف: هارمونی رنگهای تیره با ضریب انعکاس %۲۰

 سطح دیوارها: هارمونی رنگهای متوسط با ضریب انعکاس %۵۰ 

سقف: هارمونی رنگهای روشن، با ضریب انعکاس %۷۰


بیشتر بخوانید:

طراحی روشنایی داخلی

 روشنایی معابر

قوانین و مقررات روشنایی اضطراری

  ماهیت نور و بررسی تئوری های نور

طراحی روشنایی بر اساس بینایی انسان


منابع تولید نور

   طبق نظریه پلانک، برای اینکه از اجسام مختلف، نور ساطع شود، لازم است که مقدار معینی انرژی به آنها داده شود تا بتوانند نور را به صورت بسته های انرژی ساطع کنند. در عمل این انرژی به سه طریق به اجسام داده می شود و از این سه طریق نور تولید و منتشر می شود که عبارتند از:

 ۱- ایجاد نور در اثر حرارت

   اصلی ترین و بزرگترین منبع نوری که تاکنون شناخته شده است خورشید است، نوری که از خورشید منتشر شده و به زمین می رسد در اثر حرارت ناشی از فعل و انفعالات شیمیایی است. لامپ های رشته ای و لامپ های هالوژن نیز بر همین اساس نور تولید می کنند، در این لامپ ها در اثر عبور جریان الکتریکی رشته فیلامان تنگستن گداخته شده و در اثر حرارت ایجاد شده ملتهب می گردد و نور ساطع می کند.

 ۲- ایجاد نور در اثر تخلیه الکتریکی در گاز 

   در اطراف هسته هر اتمی، الکترون ها، در ترازهای معینی در حال گردش هستند. چنانچه به هر دلیلی به این الکترون ها انرژی داده شود (نظیر گرما یا اختلاف پتانسیل الکتریکی)، الکترون ها از تراز اصلی خود خارج شده و به تراز با سطح انرژی بالاتر می روند، حال چنانچه منبع انرژی برداشته شود، این الکترون ها دوباره به مدار اصلی خود باز می گردند و در حین این بازگشت انرژی دریافت شده در مرحله قبل را به صورت نور آزاد می کنند، به این ترتیب تخلیه الکتریکی در گاز می تواند باعث تولید نور شود. طبقه بندی لامپ ها از یک منظر براساس نوع گازی است که در آن تخلیه الکتریکی صورت می گیرد. در حال حاضر، گازهای مورد استفاده در ساختمان لامپ برای تخلیه الکتریکی عبارتند از:

   گاز بخار جیوه، گاز بخار سدیم و هالید فلزات مختلف، که براساس این ترکیبات، به ترتیب لامپ های بخار جیوه، لامپ بخار سدیم و لامپ متال هالید تولید می شوند. 

   البته در برخی لامپ های با کاربرد خاص گازهای دیگری استفاده می شود که کاربردهایی غیر از روشنایی عمومی دارند. از یک منظر دیگر، لامپ های مختلف را براساس فشار گاز داخل لامپ، تقسیم بندی می کنند. در مورد لامپ های فلورسنت، تخلیه الکتریکی در بخار جیوه و با فشار کم صورت می گیرد، حال آنکه در یک لامپ متال هالید، تخلیه الکتریکی در گازی با فشار زیاد که به صورت ترکیبی از هالید چند فلز است صورت می گیرد.

٣- تشعشع کریستال ها

   عبور جریان الکتریکی در نیمه هادی ها خود به خود باعث تحریک الکترون ها و رفتن آن ها به تراز بالاتر و انتشار نور می شود. امروزه با پیشرفت تکنولوژی تولید LED و تنوع در محصولات آنها رنگ نورهای مختلف و بسیار زیبایی را می توان با استفاده از LED تولید کرد و کاربرد آنها در روشنایی عمومی روز به روز در حال توسعه است.

تعاریف مهم در طراحی روشنایی

(ARC TUBE) محفظه ایجاد قوس الکتریکی –

 محفظه ای لوله ای شکل در لامپ های HID است که توسط جداره خارجی حباب لامپ احاطه شده و از جنس کوارتز یا سرامیک شفاف ساخته می شود. 

در لامپ های HID قوس الکتریکی که منجر به تولید نور و روشن شدن لامپ می شود در داخل این محفظه ایجاد می گردد.

(BAFFLE) تیغه –

 یک قطعه مات یا نیمه شفاف است که برای کنترل جهت توزیع نور و هدایت آن در زاویه ای خاص مورد استفاده قرار می گیرد.

(BALLAST) بالاست –

 وسیله ای است که برای به کار انداختن لامپ های فلورسنت و HID مورد استفاده قرار می گیرد. کاری که بالاست در این لامپ ها انجام می دهد آن است که ولتاژ بالای مورد نیاز برای راه اندازی اولیه و روشن شدن لامپ را فراهم می کند و در حین کار لامپ نیز شدت جریان عبوری از آن را تنظیم می کند.

مثال-سیم-بندی-بالاست-لامپ-فلورسنت

(BALLAST CYCLING) خاموش و روشن شدن بالاست –

 شرایط نامطلوبی است که طی آن بالاست به صورت مکرر لامپ را خاموش و روشن می کند. این مشکل معمولاً به دلیل گرم شدن بیش از حد کلید حرارتی داخل بالاست به وجود می آید.

از دیگر عوامل بروز این مشکل می توان به استفاده از نوع لامپ اشتباه به همراه بالاست، عدم تأمین ولتاژ مورد نیاز و دمای بیش از حد محیط اشاره کرد. از طرفی، خاموش و روشن شدن مکرر لامپ می تواند یکی از نشانه های مراحل اولیه سوختن بالاست باشد.

بالاست-لامپ-فلورسنت

(BALLAST FACTOR) ضریب بالاست –

 ضریب بالاست که به اختصار به آن BF گفته می شود برای یک مجموعه بالاست و لامپ مشخص نشان دهنده درصدی از مقدار نامی خروجی نوردهی لامپ است که توسط مجموعه بالاست و لامپ تولید می شود.

(BALLAST EFFICIENCY FACTOR) ضریب بهره بالاست –

 ضریب بهره بالاست که به اختصار به آن BEF می گویند، از ضریب بالاست بر توان ورودی به بالاست بدست می آید. به طور کلی هرچه مقدار ضریب بهره بالاست بالاتر باشد نشان دهنده آن است که بالاست مورد استفاده کارایی بالاتری دارد.

(CANDELA )کاندلا –

 واحدی است که برای اندازه گیری شدت نور لامپ ها و منابع مختلف تولید نور در یک راستای مشخص مورد استفاده قرار می گیرد.

(CANDELA DISTRIBUTION) منحنی توزیع کاندلا –

 نموداری است که اغلب اوقات بر روی مختصات قطبی رسم می شود و بر روی آن تغییرات شدت نور یک لامپ در راستای صفحه ای که از مرکز لامپ عبور می کند نشان داده می شود.

یک-دیاگرام-شدت-نور

(CANDLE POWER) توان شمع –

 معیاری است که شدت نور یک لامپ در یک جهت راستای مشخص را تعیین می کند. واحدی که برای اندازه گیری توان شمع مورد استفاده قرار می گیرد کاندلا است.

– CBM

 بیانگر انجمن سازندگان مورد تایید بالاست است که به اختصار به آن CBM گفته می شود.

– CEC

بیانگر انجمن انرژی کالیفرنیاست که به اختصار به آن CEC گفته می شود.

(COEFFICIENT OF UTILIZATION) ضریب بهره –

 به نسبت تعداد لومن های دریافت شده از یک منبع تولید نور به همراه نورافکن در مقایسه با تعداد لومن های دریافت شده از همان لامپ بدون استفاده از نورافکن اصطلاحاً ضریب بهره گرفته می شود که به اختصار آن را با CU نشان می دهند.

(COLOR RENDERING INDEX) شاخص رنگ دهی یا CRI –

 معیاری است که تأثیر بازتابش نور منتشر شده از یک لامپ بر روی رنگ اجسام مختلف را در مقایسه با رنگ واقعی آنها در معرض یک منبع تولید نور مرجع مشخص می کند.

مقادیری که به عنوان شاخص نوردهی به منابع مختلف تولید نور اختصاص داده می شود همواره بین ۱ تا ۱۰۰ است که مقدار ۱۰۰ به منزله آن است که رنگ اجسام در معرض آن نور کاملاً با رنگ واقعی آنها تطبیق دارد.

از سوی دیگر، هرچه شاخص رنگ دهی یک لامپ کوچکتر و به عدد ا نزدیک تر باشد، رنگ اجسام مختلفی که در معرض آن قرار می گیرند غیر طبیعی تر خواهد بود.

(COLOR TEMPERATURE) دمای رنگ –

 دمای رنگ از جمله مشخصات لامپ ها به شمار می رود که رنگ نور تولید شده توسط آنها را به دمای یک منبع تولید نور مرجع مرتبط می سازد. به طور معمول دمای منابع تولید نور برحسب کلوین اندازه گیری می شود.

دمای رنگ همچنین برای مشخص کردن میزان گرم یا سرد بودن منابع تولید نور نیز به کار می رود. به طور کلی منابع تولید نوری که دمای آنها زیر ۳۲۰۰K است منابع گرم و آن دسته از منابع تولید نوری که دمای آنها بیش از ۴۰۰۰K است منابع سرد به شمار می روند.

نمودار-دمای-رنگ

(COMPACT FLUORESCENT) لامپ فلورسنت فشرده –

 لامپ های فلورسنت کوچکی هستند که اغلب اوقات به عنوان جایگزینی برای لامپ های رشته ای متداول مورد استفاده قرار می گیرند.

به طور معمول، عمر لامپ های فلورسنت فشرده در حدود ده برابر عمر لامپ های رشته ای است ضمن آن که کارایی این لامپ ها نیز ۳ تا ۴ برابر نسبت به لامپ های رشته ای بیشتر است.

مقایسه-لامپ فلورسنت-با-لامپ-رشته ای

لامپ های فلورسنت فشرده گاهی با اسامی دیگری از قبیل لامپ های PL، لامپ های CFL یا لامپ های BIAX نیز نامیده می شوند.

لامپ-فلورسنت-جایگزین-لامپ-رشته ای

(CONSTANT WATTAGE BALLAST) بالاست با توان ثابت –

 نوع مرغوبی از بالاست های مورد استفاده در لامپ های HID است که سیم پیچ های اولیه و ثانویه آن کاملا از محیط پیرامون خود مجزا شده اند.

بالاست-با-توان-ثابت
یک نوع بالاست با توان ثابت

(CONSTANT WATTAGE AUTOTRANSFORMER) اتوترانسفورماتور با توان ثابت –

 یکی از انواع متداول بالاست های HID است که در آن کویل های اولیه و ثانویه با اتصال الکتریکی به یکدیگر متصل می شوند. عملکرد این نوع بالاست ها به گونه ای است که عملکرد آنها به نسبت هزینه ای که به همراه دارند قابل قبول و مقرون به صرفه است.

(CONTRAST) وضوح دید –

 رابطه بین شدت روشنایی یک شی و شدت نور زمینه را وضوح دید می گویند.

وضوح-دید-در-روشنایی

 (CUT – OFF ANGLE) زاویه قطع دید –

 به زاویه ای بین محور قائم تجهیزات روشنایی که رفلکتور، پره ها یا سایر تجهیزات محافظ دور لامپ موجب قطع شدن دید مستقیم لامپ می شوند زاویه قطع دید گفته می شود. زاویه قطع دید در واقع مکمل زاویه سایه اندازی لامپ است.

(DAY LIGHT COMPENSATION) تقویت روشنایی با استفاده از روشنایی طبیعی –

یک سیستم کاهش نور است که در داخل آن از یک فتوسل استفاده شده است. عملکرد این سیستم به گونه ای است که در مواقعی که روشنی روز به حد کافی است، مقدار نور خروجی از لامپ را کاهش می دهد.

بدین ترتیب با افزایش شدت نور طبیعی شدت نور لامپ به همان نسبت کاهش می یابد. استفاده از چنین سیستم هایی در واقع یکی از روش های کارامد صرفه جویی در مصرف انرژی به شمار می رود و در مناطقی که نور خورشید به اندازه کافی وجود دارد قابل استفاده است.

تقویت-روشنایی-با-استفاده-از-روشنایی-طبیعی

(DIFFUSE) انتشار –

 اصطلاحی است که برای مشخص کردن وضعیت نور توزیع شده مورد استفاده قرار می گیرد. انتشار در واقع اصطلاحی است که برای نشان دادن میزان پخش شدن و کم شدن شدت نور به کار می رود.

(DIFFUSER) توزیع کننده یا دیفیوزر –

 قطعه نیمه شفافی از جنس شیشه یا پلاستیک که در سیستم های روشنایی منبع تولید نور را احاطه می کند. بدین ترتیب نوری که از طریق توزیع کننده به اطراف منتقل می شود از طریق این محفظه نیمه شفاف به اطراف پخش شده و شدت نور آن کاهش می یابد.

(DIRECT GLARE) نور خیره کننده مستقیم –

 نور خیره کننده ای است که به دلیل انتشار مستقیم نور از لامپ ایجاد می شود و اغلب نتیجه عدم استفاده از محفظه ها و حباب های نامناسب برای لامپ است.

(DOWN LIGHT) لامپ رو به پایین –

 نوعی لامپ سقفی است که نور آن فقط در راستای لامپ رو به پایین منتشر می شود. ساختار این لامپ ها به گونه ای است که منبع تولید نور در داخل یک محفظه استوانه ای شکل فرو رفته و در آن ها بخش عمده ای از نور تولید شده توسط لامپ صرفاً در راستای لامپ و رو به پایین منتشر می شود.

این لامپ ها ممکن است با رفلکتورهای باز و یا محفظه های مختلف مورد استفاده قرار گیرند.لامپ-رو به-پایین

(EFFICACY) کارایی –

 معیاری است که برای مقایسه مقدار نور خروجی از لامپ نسبت به مقدار انرژی مصرفی توسط آن مورد استفاده قرار می گیرد.

کارایی برحسب مقدار نور خروجی از لامپ بر حسب لومن به توان الکتریکی مصرفی آن تعریف می شود. کارایی در لامپ ها مفهومی مشابه با بازده است که در موارد دیگر به کار می رود ولی واحدی که برای سنجش آنها مورد استفاده قرار می گیرد متفاوت است.

برای مثال اگر مقدار نور تولید شده توسط یک لامپ ۱۰۰ W برابر با ۹۰۰۰ لومن باشد، کارایی آن ۹۰ لومن در وات خواهد بود.

(ELECTROLUMIN ESCENT) الکترولومینانس – 

منابع تولید نور جدیدی است که در آن از فناوری تولید نور سرد برای تولید نور با درخشندگی یکنواخت، طول عمر بسیار بالا (تقریبا هشت سال) و مصرف انرژی بسیار پایین (در حدود ۱ W برای هر لامپ) استفاده می شود.

پنل-الکترولومینانس
پنل الکترولومینانس
سیم-الکترولومینانس
سیم الکترولومینانس

(ELECTRONIC BALLAST) بالاست الکترونیکی –

بالاستی است که در آن به منظور افزایش فرکانس عملکرد لامپ های فلورسنت تا محدوده بین ۴۰-۲۰ kHz از قطعات نیمه رسانا استفاده می شود.

شدت جریان مصرفی توسط لامپ های فلورسنت توسط قطعات القایی کوچکتری کنترل می شود. لازم به ذکر است که با افزایش فرکانس کارکرد لامپ کارایی لامپ های فلورسنت نیز افزایش می یابد.

(ELECTRONIC DIMMING BALLAST) بالاست کاهنده الکترونیکی –

 نوعی بالاست با خروجی متغیر است که به همراه لامپ های فلورسنت مورد استفاده قرار می گیرد.

بالاست-الکترونیکی-کاهنده

بالاست الکترونیکی کاهنده


بیشتر بخوانید:

بالاست لامپ های فلورسنت


– EMI

 واژه اختصاری است که برای بیان تداخل الکترومغناطیسی مورد استفاده قرار می گیرد. عامل ایجاد تداخل الکترومغناطیسی فرکانس بالا که به آن نویز الکتریکی نیز گفته می شود قطعات و اجزای الکترونیکی به کار رفته در لامپ های فلورسنت است که موجب ایجاد تداخل در عملکرد تجهیزات الکتریکی می شود.

تداخل الکترومغناطیسی برحسب میکرو ولت اندازه گیری می شود و با استفاده از فیلترها می توان آن را کنترل کرد.

از آنجایی که تداخل الکترومغناطیسی در عملکرد تجهیزات مخابراتی و سیستم های ارتباطی نیز تداخل ایجاد می کند، انجمن فدرال ارتباطات در استانداردهای خود محدوده مشخصی را برای مقدار EMI مجاز تعیین کرده است.

(FLUORESCENT LAMP) لامپ فلورسنت –

 یکی از منابع تولید نور است که متشکل از یک محفظه محتوی گاز آرگون به همراه مقادیر کمی کریپتون و سایر گازهای خنثی است. هنگامی که شدت جریان الکتریکی در دو سر لامپ های فلورسنت برقرار می شود، قوس الکتریکی ایجاد شده در داخل لامپ موجب تابش اشعه فرابنفش به اطراف میشود که این تشعشع موجب برانگیخته شدن فسفر موجود در جداره لامپ و تولید نور مرئی می شود.

لامپ-فلورسنت

 (FOOT – CANDLE) فوت کاندل (fc) –

 واحد انگلیسی اندازه گیری ایلومینانس یا شدت روشنایی است که از آن برای سنجش شدت روشنایی منتشر شده بر روی سطوح مختلف استفاده می شود.

۱fc برابر با شدت نوری است که از انتشار یک لومن در سطحی به مساحت ۱۱۲ ایجاد می شود.

تعریف-فوت-کاندل-fc

(FOOT LAMBERT) فوت لامبرت (fl) –

 واحد انگلیسی اندازه گیری لومینانس است. هر فوت لامبرت برابر با یک کاندلا در فوت مربع است.

(HARMONIC DISTORTION) انحراف هارمونیک –

 به بخش سینوسی یک موج دوره ای با فرکانسی برابر با فرکانس اصلی یک هارمونیک گفته می شود. انحراف هارمونیک در تجهیزات روشنایی می تواند منجر به ایجاد تداخل با سایر تجهیزات و ایجاد اختلال در عملکرد شبکه توزیع برق شود.

انحراف هارمونیک کل که به اختصار به آن THD می گویند معمولاً برحسب درصدی از شدت جریان اولیه خط بیان می شود.

انحراف هارمونیک کل برای بالاست مورد استفاده در یک لامپ فلورسنت ۴ft بین %۲۰ تا %۴۰ است. برای بالاست هایی که به همراه لامپ های فلورسنت فشرده مورد استفاده قرار می گیرند مقدار انحراف هارمونیک کل نباید از %۵۰ بیشتر باشد.

– HID

 اصطلاحی است که برای لامپ های تخلیه شدت بالا مورد استفاده قرار می گیرد که به اختصار به آنها لامپ های HID گفته می شود. لامپ های بخار جیوه، لامپ های هالیدهای فلزی و لامپ های سدیم فشار بالا همگی در گروه لامپ های HID قرار می گیرند. لازم به ذکر است که در کاربردهای روزمره لامپ های سدیم فشار پایین نیز اغلب در گروه لامپ های HID قرار می گیرند.

(HIGH OUTPUT) لامپ ها یا بالاست های HO –

 به آن دسته از لامپ ها و بالاست هایی که برای کار در شدت جریان های بالا (۸۰۰ mA) طراحی و ساخته می شوند لامپ های با خروجی بالا گفته می شود که به اختصار به آن لامپ ها یا بالاست های HO نیز گفته می شود.

طراحی این لامپ ها به گونه ای است که خروجی نور آنها از لامپ ها معمولی بالاتر است.

لامپ های-HO

(HIGH POWER FACTOR) ضریب توان بالا –

به بالاست هایی که ضریب توان آنها ۰٫۹ یا بالاتر است بالاست های با ضریب توان بالا گفته می شود. ساختار این نوع بالاست های به گونه ای است که به منظور دستیابی به ضریب توان مورد نظر در داخل آنها از خازن استفاده می شود.

(HIGH – PRESSURE SODIUM LAMP) لامپ سدیم فشار بالا –

 یکی از انواع لامپ های HID است که نور تولید شده توسط آنها به واسطه تشعشع بخار سدیم و جیوه ایجاد می شود.

لامپ-بخار-سدیم-پر-فشار-جهت-استفاده-در-چراغ های-روشنایی-شهری

(HOT RESTART or HOT RESTRIKE) راه اندازی مجدد لامپ در حالت داغ –

 ساختار لامپ های HID به گونه ای است که در صورتی که شدت جریان عبوری از مدار به صورت لحظه ای قطع و وصل شود و یا مدار دچار افت ولتاژ آنی شود، قوس الکتریکی ایجاد شده بین دو الکترود لامپ از بین می رود.

بدین ترتیب با وصل مجدد جریان یا بازگشت ولتاژ مدار به مقدار اولیه، گازهای داخل محفظه لامپ به قدری داغ است که قابلیت یونیزه شدن مجدد را ندارد.

راه اندازی مجدد لامپ های HID هنگامی اتفاق می افتد که محفظه لامپ که قوس الکتریکی در داخل آن ایجاد می شود به اندازه کافی سرد شده باشد.

– IESNA

 انجمن مهندسان روشنایی آمریکای شمالی که به اختصار آن را با IESNA نشان می دهند.

(ILLUMINANCE) ایلومینانس یا شدت روشنایی –

 اصطلاحی است که برای اندازه گیری و سنجش مقدار برخورد نور با یک سطح یا صفحه خاص مورد استفاده قرار می گیرد.

ایلومینانس اغلب شدت روشنایی نیز نامیده می شود و بر اساس تعداد لومن در فوت مربع (fc) یا تعداد لومن در متر مربع (lux) بیان می شود.

تعریف-ILLUMINANCE

(INSTANT START) استارت آنی –

 یکی از مدارهای مورد استفاده در لامپ های فلورسنت است که با استفاده از آن لامپ به واسطه ولتاژ بسیار بالایی تولید شده توسط بالاست به صورت آنی روشن می شود. لامپ های فلورسنت استارت آنی تنها یک سرپیچ پیچی دارند.

(LAMP CURRENT CREST FACTOR) ضریب حداکثر شدت جریان لامپ –

 حداکثر مقدار شدت جریان لامپ تقسیم بر شدت جریان متوسط (RMS) لامپ را اصطلاحاً ضریب حداکثر شدت جریان لامپ می گویند که به اختصار آن را با LCCF نشان می دهند.

به منظور افزایش طول عمر لامپ و دستیابی به بیشترین عمر مفید، ضریب LCCF لامپ ها باید از ۱٫۷ کوچکتر باشد. در صورتی که مقدار LCCF لامپ برابر با ۱٫۴۱۴ باشد موج لامپ دقیقاً به شکل سینوسی خواهد بود.

(LAMP LUMEN DEPRECIATION FACTOR) ضریب کاهش نور لامپ –

 ضریبی است که برای نشان دادن میزان کاهش خروجی نور یک لامپ با گذشت زمان مورد استفاده قرار می گیرد و به اختصار با LLD نشان داده می شود.

برای محاسبه شدت نور مورد نیاز در هر مکان، ضریب کاهش نور معمولاً به عنوان ضریبی از مقدار نوردهی اولیه لامپ در محاسبات مورد استفاده قرار می گیرد. ضریب LLD یک مقدار بدون بعد بین ۰ و ۱ است.

 (LAY-IN-TROFFER ) میزان فرو رفتگی لامپ در داخل سقف –

 لامپ های فلورسنت و تجهیزات جانبی آنها معمولاً در ابعاد ۲×۴ᶥ ساخته می شوند که به اندازه مشخصی در عمق سقف های مشبک قرار می گیرند که به این مقدار میزان فرورفتگی لامپ در داخل سقف گفته می شود.

– LED

واژه اختصاری است که برای دیودهای نورانی مورد استفاده قرار می گیرد.

LED در واقع فناوری جدیدی است که برای تولید نشانه یا علایم خروجی روشنایی مورد استفاده قرار می گیرد. از ویژگی های این فناوری می توان به توان مصرفی پایین و عمر مفید بسیار بالا (بیش از ۸۰ سال) اشاره کرد.

انواع-لامپ-LED
انواع لامپ LED

(LENS) عدسی –

 به محیط های واسطه شفاف یا نیمه شفاف که مشخصات راستای انتشار نور عبوری را تغییر می دهند عدسی یا لنز گفته می شود. عدسی ها عمدتا از جنس شیشه یا اکریلیک ساخته می شوند.

(LIGHT LOSS FACTOR) عوامل کاهش نور –

 عوامل کاهش نور از جمله عواملی به شمار می روند که موجب کاهش مقدار نور خروجی از لامپ با گذشت زمان می شوند و به اختصار با LLF نشان داده می شوند.

در هنگام محاسبه شدت نور مورد نیاز برای هر محل کلیه عوامل کاهش نور باید در محاسبات در نظر گرفته شود. به طور کلی عوامل کاهش نور به دو گروه قابل بازیابی و غیر قابل بازیابی تقسیم بندی می شود.

برای مثال از جمله عوامل کاهش نور قابل بازیابی و غیر قابل بازیابی می توان به کاهش نور لامپ در سطح انتشار نور و کاهش نور خروجی از لامپ با گذشت زمان اشاره کرد.

 (LIFE – CYCLECOST ) هزینه طول عمر –

 کلیه هزینه های مرتبط با خرید، کارکرد و نگهداری از یک سیستم در مدت زمان عمر مفید آن را هزینه طول عمر می گویند.

(LOUVER) پرہ –

 نوع مشبکی از تجهیزات روشنایی که برای کنترل چگونگی توزیع نور در خروجی لامپ ها و سیستم های روشنایی مورد استفاده قرار می گیرد.

پره ها انواع مختلفی دارند از آن جمله می توان به پره های پلاستیکی با خانه های کوچک و پره های آلومینیومی آب کاری شده با خانه های بزرگ اشاره کرد که به همراه لامپ های فلورسنت سهموی شکل مورد استفاده قرار می گیرند.

(LOW POWER FACTOR) ضریب توان کوچک –

در صورتی که ضریب توان بالاست از ۰٫۹ کمتر باشد مقدار ضریب توان کمتر از حد معمول تلقی می شود و به آن ضریب توان کوچک گفته می شود.

(LOW – PRESSURE SODIUM) لامپ سدیم فشار پایین –

یکی از انواع لامپ های تخلیه فشار پایین است که نور خروجی از آن به واسطه تشعشع بخار سدیم تولید می شود.

لامپ های سدیم از جمله منابع تولید نور تک رنگ به شمار می رود و تمامی رنگ هایی که در معرض نور این لامپ ها قرار می گیرد به صورت خاکستری دیده می شود.

لامپ-سدیم-فشار-پایین

 (LOW – VOLTAGE LAMP) لامپ ولتاژ پایین –

 نوعی لامپ (عمدتاً لامپ های هالوژن فشرده) است که شدت نور و قابلیت تطبیق نور بالایی دارد. این نوع لامپ ها با ولتاژ ۱۲ V کار می کنند و به همراه آنها باید از یک ترانسفورماتور استفاده کرد.

از جمله انواع متداول لامپ های ولتاژ پایین می توان به لامپ های MRI1، MR16 و PAR36 اشاره کرد.

یکی-از-انواع-لامپ-ولتاژ-پایین

(LOW – VOLTAGE SWITCH) کلید ولتاژ پایین –

 نوعی رله یا کلید مغناطیسی است که مجهز به تایمر و سیستم کنترل کننده کامپیوتری است و امکان کنترل محلی یا کنترل از راه دور لامپ ها را فراهم می کند.

(LUMEN) لومن –

 واحدی است که برای اندازه گیری و سنجش شار روشنایی مورد استفاده قرار می گیرد. لومن معیاری است که برای سنجش مقدار نوردهی لامپ ها مورد استفاده قرار می گیرد.

مقدار نامی نوردهی لامپ برحسب لومن در واقع مشخص کننده مجموع مقدار نور خروجی از لامپ است.

(LUMINAIRE) نورافکن –

یک سیستم روشنایی کامل متشکل از یک لامپ یا تعدادی لامپ است که به همراه آن اجزا و قطعات مورد نیاز برای توزیع مناسب نور، نگهداری لامپ در جای خود و اتصال لامپ به منبع تغذیه در نظر گرفته شده است.

انواع-نورافکن

(LUMINAIRE EFFICIENCY) بازده نورافکن –

 به نسبت خروجی کل مجموعه سیستم روشنایی برحسب لومن و خروجی لامپ برحسب لومن بازده نورافکن گفته می شود که بر حسب درصد بیان می شود.

برای مثال در صورتی که دو نورافکن به همراه یک لامپ یکسان مورد استفاده قرار گیرند، سیستمی که بازده نورافکن آن بالاتر است خروجی نور بالاتری خواهد داشت.

(LUMINANCE) لومینانس –

 اصطلاحی است که برای اندازه گیری مقدار درخشندگی یک منبع نور یا سطوحی که در معرض نور آن لامپ قرار دارند مورد استفاده قرار می گیرد.

واحد انگلیسی اندازه گیری لومینانس فوت لامبرت (f1) و واحد متریک آن است کاندلا در متر مربع است.

مفهوم-لومینانس

(LUX) لوکس –

 واحدی است که در سیستم واحدهای بین المللی برای اندازه گیری شدت روشنایی یا ایلومینانس سطوحی که در معرض نور منابع روشنایی قرار دارند مورد استفاده قرار می گیرد و به اختصار با LX نشان داده می شود. هر لوکس برابر با ۰٫۹۳fc است.

(MAINTAINED ILLUMINANCE) شدت روشنایی باقیمانده –

 شدت روشنایی باقیمانده یا شدت روشنایی پایدار اشاره دارد به مقداری از شدت روشنایی که پس از افت نوردهی اولیه لامپ و کاهش مقادیر عملکرد آن از مقدار نامی لامپ باقی مانده است.

برای تعیین مقدار شدت روشنایی باقی مانده عوامل متعددی از جمله کاهش قابلیت نوردهی لامپ با گذشت زمان، کاهش نوردهی لامپ به دلیل کثیف شدن قسمت های خارجی حباب آن و کثیف شدن سطوحی که نور بر روی آنها می تابد در نظر گرفته می شود.

(MERCURY – VAPOR LAMP) لامپ های بخار جیوه –

 نوعی از لامپ های HID است که بخش عمده ای از نور خروجی از آن به واسطه تشعشع ایجاد شده توسط بخار جیوه تولید می شود. به طور معمول رنگ نور خروجی از لامپ های بخار جیوه به رنگ آبی متمایل به سبز است.

لامپ های بخار جیوه در دو نوع لامپ های با حباب شفاف و لامپ های با روکش فسفری و مات در بازار موجود هستند.

نمونه ای-از-لامپ های-بخار-جیوه

(METAL-HALIDE) لامپ های متال هالید –

 نوعی از لامپ های HID است که بخش عمده ای از نور آن به واسطه تشعشع ایجاد شده از قوس الکتریکی هالیدهای فلزی و بخار جیوه موجود در داخل محفظه لامپ تولید می شود.

لامپ های هالیدهای فلزی نیز در دو نوع لامپ های با حباب شفاف و لامپ های با روکش فسفری و مات در بازار موجود هستند.

چند-نمونه-از-لامپ های-متال-هالید
چند نمونه از لامپ های متال هالید

– ۱۶-MR

 یک لامپ ولتاژ پایین با رفلکتور از جنس کوارتز است که تنها ۲” قطر دارد. به طور معمول ساختار این نوع لامپ ها به گونه ای است که لامپ و رفلکتور آن به صورت یک مجموعه به هم پیوسته ساخته می شود.

نور خروجی از این لامپ ها به صورت باریکهای تیز و درخشان از نور خروجی به اطراف منتشر می شود.

لامپ های-MR16

– NADIR

 راستای مرجعی که مستقیما در زیر نور افکن قرار می گیرد (زاویه ۰).

(NORMAL POWER FACTOR) ضریب توان معمولی –

 ضریب توان معمولی که به اختصار آن را با NPF نشان می دهند در واقع ترکیبی از لامپ/بالاست است که بدون استفاده از هیچ قطعه اضافی مانند خازن برای اصلاح ضریب توان و تنظیم نمودن آن در محدوده متداول (معمولا ۰٫۵ یا %۵۰) مورد استفاده قرار می گیرد.

(OCCUPANCY SENSOR) حسگر حضور افراد –

 یکی از تجهیزات کنترل کننده ای است که پس از خارج شدن آخرین فرد از داخل اتاق، سیستم روشنایی را به صورت خودکار خاموش می کند.

حسگرهایی که بدین منظور مورد استفاده قرار می گیرند در انواع حسگرهای اولتراسونیک، حسگرهای مادون قرمز و … موجود هستند.

نمونه هایی-از-سنسور-حضور-و-حرکت

نمونه هایی از سنسور حضور و حرکت

(OPTICS) اپتیک –

 اصطلاحی است که به تجهیزات و اجزای مورد استفاده در سیستم های روشنایی مانند رفلکتورها، عدسی ها، پره ها یا به نور منتشر شده یا کنترل نور خروجی از تجهیزات روشنایی اشاره دارد.

(PAR LAMP) لامپ PAR –

 نوعی لامپ با رفلکتور سهموی شکل از جنس آلومینیوم است. به طور کلی رفلکتورهای سهموی شکل به منظور هدایت کردن نور خروجی از منابع تولید نور به همراه لامپ های رشته ای، لامپ های هالیدهای فلزی یا لامپ های فلورسنت فشرده مورد استفاده قرار می گیرند.

لامپ های نوع PAR به همراه پخش کننده های نقطه ای یا توزیعی موجود هستند.

 – ۳۶ PAR

 نوعی از لامپ های PAR است که به قطر “۱٫۸ ۳۶ رفلکتور سهموی شکل است.

(PARABOLIC LUMINAIRE) نور افکن سهموی شکل –

 یکی از انواع متداول تجهیزات روشنایی فلورسنت است که پره آن متشکل از تیغه های آلومینیومی سهموی شکل است.

بدین ترتیب نوری که پس از عبور از این پره ها توزیع می شود درخشندگی و خیره کنندگی اولیه را ندارد، نور خروجی از آن بهتر تحت کنترل قرار می گیرد و از نظر ظاهری نیز زیباتر است.

(PHOTOCELL) فتوسل –

 یک وسیله با قابلیت تشخیص نور است که برای کنترل نور افکن ها و دیمرها در برابر مقادیر از پیش تعیین شده شدت نور مورد استفاده قرار می گیرد.

(PHOTOMETRIC REPORT) گزارش فتومتریک –

 مجموعه ای از اطلاعات و داده های چاپ شده است که وضعیت توزیع نور، بازده سیستم ها و مقدار خروجی سیستم های روشنایی برای هر منطقه خاص در آن به صورت مجزا مشخص شده است.

گزارش های فتومتریک معمولاً پس از انجام آزمایش های مربوطه تهیه می شود.

ضریب توان: در مدارهای AC به نسبت حاصل ضرب ولتاژ در شدت جریان یک وسیله به توان الکتریکی مصرفی آن ضریب توان گفته می شود که به اختصار آن را با PF نشان می دهند.

برای مثال در صورتی که ولتاژ، شدت جریان و توان الکتریکی مصرفی توسط یک بالاست به ترتیب برابر با ۱۲۰V ، IA و ۶۰W باشد، ضریب توان آن برابر با %۵۰ خواهد بود. به عبارت دیگر:

ولتاژ به شدت جریان = AV021

PF = 60W/120VA = 0.5

در برخی از مناطق شرکت برق هزینه توان راکتیو مصرفی توسط تجهیزات برقی را نیز از مشتریان دریافت می کند.

(PREHEAT) مدار پیش گرم کن –

 نوعی مدار لامپ/بالاست است که در آن پیش از اعمال ولتاژ بالا برای راه اندازی لامپ، برای گرم کردن لامپ فلورسنت از یک استارتر مجزا استفاده می شود.

(QUAD – TUBE LAMP) لامپ با محفظه چهار ضلعی –

 نوعی لامپ فلورسنت فشرده است که از محفظه دوگانه تشکیل می شود.

(RADIO FREQUENCY INTERFERENCE) تداخل فرکانس رادیویی یا RFI –

 تداخل فرکانس های مختلف رادیویی است که توسط تجهیزات یا وسایل فرکانس بالایی که آن نزدیکی در حال کارند ایجاد می شود. سیستم های لامپ های فلورسنت از جمله تجهیزاتی هستند که موجب ایجاد تداخل رادیویی می شوند.

(RAPID START) مدار استارت سریع –

 از جمله متداول ترین مدارهایی است که در مدار بالاست لامپ های فلورسنت امروزی مورد استفاده قرار می گیرد.

ساختار مدارهای استارت سریع به گونه ای است که در آن به منظور راه اندازی سریع لامپ، بالاست به سرعت و با کارایی بالا کاتدهای لامپ را پیش گرم می کند.

سرپیچ لامپ های فلورسنتی که در مدارهای استارت سریع مورد استفاده قرار می گیرند باید به صورت دو پین باشد.

(ROOM CAVITY RATIO) نسبت خالی بودن اتاق –

 نسبت خالی بودن اتاق که به اختصار آن را با RCR نشان می دهند، معیاری است که برای مقایسه چگونگی توزیع و تاثیر نور منتشر شده در محیط در سطوح مختلف اتاق مورد استفاده قرار می گیرد.

نسبت خالی بودن اتاق یکی از عوامل است که در هنگام انجام محاسبات شدت روشنایی در نظر گرفته می شود.

(REFLECTANCE) بازتابش –

 نسبت نور منعکس شده از یک سطح به مقدار نوری که بر روی آن تابیده شده است را بازتابش آن سطح می گویند. بازتابش اغلب یکی از عواملی است که در هنگام محاسبه شدت روشنایی مورد نیاز اتاق در نظر گرفته می شود.

برای مثال مقدار بازتابش برای یک فرش با رنگ تیره در حدود %۲۰ و برای دیوارهای سفید و تمیز بین %۵۰ تا %۶۰ است.

(REFLECTOR) رفلکتور –

 بخشی از سیستم های روشنایی است که حباب لامپ را احاطه می کند و بخشی از نور منتشر شده از سوی لامپ را در جهت مشخص منعکس و هدایت می کند.

(REFRACTOR) رفرکتور یا نورشکن –

 وسیله ای است که برای هدایت کردن نور خروجی از لامپ مورد استفاده قرار می گیرد و علاوه بر بازتابش آن معمولاً با شکست نور نیز همراه است.

(REGULATION) قابلیت تنظیم –

 قابلیت یک بالاست برای ثابت نگه داشتن توان الکتریکی خروجی از منبع تولید نور در هین نوسان ولتاژ منبع تغذیه بالاست را قابلیت تنظیم بالاست می گویند.

به طور معمول قابلیت تنظیم بالاست به صورت درصدی از خروجی لامپ در مقایسه با درصد تغییرات ورودی تعریف می شود.

(RELAY) رله –

 وسیله ای است که بر اساس تغییرات کوچک در مقدار شدت جریان یا ولتاژ، بارهای الکتریکی را خاموش یا روشن می کند. به عنوان مثال می توان به رله های ولتاژ پایین و رله های حالت جامد اشاره کرد.

(RETROFIT) بازسازی –

 عبارت است از به روزرسانی و ارتقای سیستم ها، اتاق ها یا ساختار سازهای یک ساختمان با نصب تجهیزات و اجزای جدید در داخل آن.

(SEMI – SPECULAR) علامت خروجی با نوردهی خودکار –

فناوری نوردهی جدیدی است که در آن برای تولید نور از محفظه های شیشه ای با روکش فسفر و گاز رادیو اکتیو تریتیم استفاده می شود.

بدین ترتیب نور خروجی از این تجهیزات بدون مصرف برق بوده و نیازی به سیم کشی ندارد.

(SHIELDING ANGLE) قابلیت بازتابندگی –

اصطلاحی است که برای بیان خاصیت بازتابندگی مواد مختلف مورد استفاده قرار می گیرد. برای مثال برخی از نورهایی که با سطوح مختلف برخورد می کنند به طور مستقیم منعکس و بخشی از آنها پراکنده می شود.

(SPACING CRITERION) زاویه سایه اندازی –

 زاویه ای است که صفحه ای عمود بر سقف با راستایی که لامپ به طور مستقیم دیده می شود می سازد.

هر چه زاویه سایه اندازی یک سیستم روشنایی بیشتر باشد، خیره کنندگی مستقیم نور در آن کمتر خواهد بود. زاویه سایه اندازی در واقع مکمل زاویه قطع دید است.

(SPECULAR) معیار فاصله –

به حداکثر فاصله بین سیستم های روشنایی که تضمین کننده تامین روشنایی یکنواخت در تمام فضای مورد نظر باشد معیار فاصله گفته می شود.

فاصله مرکز تا مرکز تجهیزات روشنایی از ضرب ارتفاع نورافکن در سطحی که می خواهیم با استفاده از لامپ روشن کنیم در معیار فاصله بدست می آید.

(STARTER) استارتر –

 وسیله ای است که به همراه بالاست برای راه اندازی لامپ های فلورسنت پیش گرمکن مورد استفاده قرار می گیرد.

(STROBOSCOPIC EFFECT) تأثیر استرابوسکوپ –

شرایطی است که در آن ماشین آلات دوار یا سایر اجزایی که با سرعت بالایی در حال دوران هستند به دلیل مقدار شدت جریان متناوب اعمال شده به منبع تولید نور ثابت به نظر می رسند.

(T12 LAMP) T12 لامپ – 

استاندارد صنعتی برای لامپ های فلورسنت به قطر “۱۱/۲ است. این لامپ ها در اندازه های دیگری مانند T10 (به قطر “۱۱/۴ ) یا T8 (به قطر ۱”) نیز در بازار موجود هستند.

(TANDEM WIRING) سیم کشی متوالی –

یکی از روش های سیم کشی است که در آن بالاست به صورت مشترک به همراه دو یا چند لامپ در مدار قرار می گیرد.

از جمله مزایای این روش سیم کشی می توان به کاهش نفردر ساعت مورد نیاز برای نصب سیستم های روشنایی، کاهش مواد اولیه و تجهیزات مورد نیاز و کاهش مصرف انرژی سیستم اشاره کرد. به این روش سیم کشی گاهی روش master- slave نیز گفته می شود.

(THERMAL FACTOR) ضریب حرارتی –

ضریبی است که در محاسبات روشنایی برای جبران تغییرات خروجی نور لامپ های فلورسنت به دلیل تغییر دمای جداره حباب لامپ در نظر گرفته می شود.

لازم به ذکر است که این ضریب تنها در مواقعی مورد استفاده قرار می گیرد که شرایط کارکرد بالاست-لامپ با شرایطی که تحت آزمایش فتومتریک بود متفاوت باشد.

(TRIGGER START) استارت ضامنی –

 نوعی بالاست است که معمولاً به همراه لامپ های فلورسنت مستقیم ۱۵ W و ۲۰ مورد استفاده قرار می گیرد.

(TROFFER) فرو رفتگی لامپ در سقف –

اصطلاحی است که برای ارزیابی مقدار کاهش نور لامپ های فلورسنت به دلیل فرورفتن در داخل سقف های مشبک مورد استفاده قرار می گیرد.

(TUNGSTEN HALOGEN LAMP) لامپ های هالوژن –

 نوع دیگری از لامپ های رشته ای هستند که در آنها برای تولید نور از گاز هالوژن و رشته سیم هایی از جنس تنگستن استفاده می شود.

ساختار این لامپ ها به گونه ای است که برای تولید نور گاز هالوژن و رشته سیم لامپ در یک کپسول کوچک از جنس کوارتز جای می گیرند. حباب این لامپ ها از جنس کوارتز ساخته می شود بدین ترتیب لامپ قابلیت تحمل دماهای بالا را خواهد داشت.

داخل محفظه این لامپ ها معمولاً با هالوژن های مختلف از قبیل بدین، کلرین، برمین و فلورین پر می شود که وجود این گازها در داخل محفظه لامپ موجب کند شدن فرایند تبخیر رشته سیم تنگستن می شود.

در برخی موارد به لامپ های هالوژن لامپ های کوارتز نیز گفته می شود.

(ULTRA VIOLET) اشعه فرابنفش –

اشعه نامرئی است که طول موج آن از طول موج نور مرئی پایین تر و فرکانس آن از فرکانس نور مرئی بالاتر است و به اختصار با UV نشان داده می شود.

 (VANDAL – RESISTANT) مقاوم در برابر تخریب –

به آن دسته از تجهیزات و سیستم های روشنایی که بدنه مقاومی دارند و حباب آنها در برابر شکسته شدن و ضربه مقاومت دارند تجهیزات مقاوم در برابر تخریب گفته می شود.

– VCP

درصد تأمین آسایش بصری که به اختصار به آن VCP گفته می شود یکی دیگر از معیارهایی که برای بررسی میزان کیفیت نور خروجی از لامپ ها مورد استفاده قرار می گیرد است.

این شاخص بیانگر آن است که چند درصد از افراد حاضر در محل هنگامی که در معرض نور منتشر شده از لامپ ها قرار می گیرند احساس ناراحتی می کنند.

به طور کلی تامین آسایش بصری خود به عوامل متعددی از جمله شدت روشنایی سیستم روشنایی در زوایای مختلف، اندازه نورافکن مورد استفاده، اندازه اتاق، ارتفاعی که سیستم روشنایی در آن نصب شده است، شدت روشنایی و میزان بازتابش نور از سطوح مختلف اتاق بستگی دارد. جداول VCP معمولا یکی از مواردی است که در گزارش های فتومتریک به آن اشاره می شود.

(VERY HIGH OUTPUT ) خروجی بسیار بالا –

 یکی از انواع لامپ های فلورسنت است که در شدت جریان بسیار بالا (۱۵۰۰ mA) کار می کند و خروجی نور آن از خروجی نور لامپ ها بالا که با شدت جریان ۸۰۰ mA و لامپ ها استاندارد که با شدت جریان ۴۳۰ mA کار می کنند بالاتر است.

(WALL WASHER) روشنایی دیواری –

 بیانگر آن بخشی از شدت روشنایی است که سطوح عمودی اتاق را روشن می کند.

(WATT) وات –

 واحدی است که برای اندازه گیری توان الکتریکی مورد استفاده قرار می گیرد و به اختصار با نشان داده میشود. مقدار انرژی مصرفی توسط وسایل و تجهیزات الکتریکی مختلف برحسب وات اندازه گیری می شود.

هزینه انرژی مصرفی توسط تجهیزات برقی به صورت حاصل ضرب توان مصرفی آنها در تعداد ساعت هایی که وسیله روشن بوده است محاسبه می شود.

در مدارهای تک فاز توان مصرفی با استفاده از رابطه زیر به ولتاژ و شدت جریان مدار مرتبط می شود:

W = ولتاژ به شدت جریان FP x

 لازم به ذکر است که در رابطه فوق، ضریب توان (PF) تنها برای مدارهای AC باید در نظر گرفته شود و برای مدارهای DC مقدار آن برابر با ۱ خواهد بود.

(WORK PLANE) صفحه کار کرد –

سطحی است که بر روی آن کار انجام می شود و می خواهیم آن را با استفاده از منابع تولید نور روشن کنیم. برای کاربردهای اداری صفحه کاری عموماً به صورت یک صفحه افقی به اندازه ۳۰ اینچ بالاتر از کف (هم سطح با سطح میز کار) در نظر گرفته می شود.

(ZENITH) زنیت –

 راستایی که مستقیما در مسیر نور افکن قرار می گیرد (زاویه ۱۸۰ درجه).


بیشتر بخوانید:

  

در صورتی که سوالی در خصوص مطالب بیان شده دارید می توانید در قسمت نظرات از ما بپرسید یا با ارائه پیشنهادات خود، ما را در بالا بردن کیفیت مقالات یاری کنید. 

میانگین امتیازات ۵ از ۵
از مجموع ۹ رای

سوالات متداول

ضریب انعکاس یعنی چه؟

   نسبت مقدار نوری که از یک سطح بازتابیده می شود، به کل نوری که به آن سطح تابیده می شود را ضریب انعکاس (Reflection Factor) گویند و با ρ نمایش می دهند و بر حسب درصد بیان می شود. ضریب انعکاس سطوح روشن، در حدود  ۸۰-۹۰% وضریب انعکاس سطوح تیره در حدود ۲۰ % است.

اصطلاح خیرگی به چه معناست؟

خیرگی (Glare) یکی از عوامل آزاردهنده در روشنایی است که باعث محدود شدن حوزه دید و ایجاد خستگی برای افراد می شود که باید تا آنجا که ممکن است محدود شود. عواملی که می توانند باعث ایجاد خیرگی شوند عبارتند از: ۱- استفاده از چراغ نامناسب ۲- قرار گیری چراغ با پنجره در موقعیت نامناسب ۳- انعکاس بالای سطوح مختلف    در مورد روشنایی خیابانی، خیرگی می تواند باعث کاهش قدرت دید رانندگان شده و در نتیجه خطرات جانی به دنبال داشته باشد. خیرگی را می توان به دو دسته خیرگی مستقیم (Direct Glare) و خیرگی غیر مستقیم (Indirect Glare) تقسیم بندی کرد. عوامل ایجاد کننده خیرگی مستقیم عبارتند از شکل نامناسب منبع نور و قرار دادن منبع روشنایی در محل نامناسب. برای محدود کردن هرکدام از این دو نوع خیرگی روش هایی توصیه شده است.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

این مقاله را خوانده اید ؟
بستن
دکمه بازگشت به بالا