سیستم اعلام حریق چیست و چطور نصب می شود؟

اجزای سیستم اعلام حریق، نحوه ارتباط تجهیزات با سیستم اعلام حریق

سیستم اعلام حریق چیست ؟

سیستم هایی همچون سیستم اعلام حریق، سیستم اطلاع دهنده، تلفن، آبفون و آنتن مرکزی تأسیسات جریان ضعیف پرکاربرد در ساختمان هستند. سیستم های اعلام حریق یکی از مهمترین تاسیسات جریان ضعیف ساختمان هستند که وظیفه دارند در تمام مدت شبانه روز ضمن تشخیص سریع وقوع آتش سوزی در ساختمان ها، ساکنین، مراکز کنترل و یا مراکز آتش نشانی را از وقوع آتش سوزی مطلع نمایند تا به این ترتیب از گسترش آتش سوزی و وارد آمدن صدمات جانی و مالی به افراد و تأسیسات جلوگیری به عمل آید.

برخی از این سیستم ها که در مکانهای حساس به کار می روند به طور مستقیم به یک سیستم اطفای حریق مجهز می شوند، تا بلافاصله پس از تشخیص وقوع آتش سوزی، خاموش کردن آتش بدون نیاز به حضور آتش نشانی و از دست دادن زمان، آغاز شود.

تجهیزات مورد استفاده در سیستم های اعلام حریق عبارتند از: آشکارسازها یا دتکتورها (دودی، حرارتی، شعله ای)، شستی های معمولی و شستی های دارای روکش شیشه ای، وسایل خبر دهنده (آژیر، بوق و غیره) و مراکز کنترل.

ایمنی حریق

به طور کلی بعد از انقلاب صنعتی ایمنی جهت جلوگیری از خسارت شکل گرفت. ایمنی حریق اهداف زیر را دنبال می کند:

  1. کاهش مرگ و میر
  2. کاهش مصدومیت
  3. کاهش آسیب ها و خسارت های وارده به تجهیزات
  4. مهمترین هدف کاهش زمان پاسخ یا زمان تأخیر

حریق واکنشی است شیمیایی که در طی آن واکنش، ماده سوختنی با اکسیژن ترکیب شده و تولید حرارت و گازهای سمی می کند (حرارت هم به عنوان ماده اولیه و هم محصول حریق خوانده می شود).

انواع روش های حفاظت در برابر حریق (اطفاء حریق)

  1. سطل های آتش نشانی حاوی شن و ماسه

این سطل ها در قدیم حاوی آب بوده اند که امروزه جای خود را به شن و ماسه داده اند. گنجایش این سطل ها ۱۵-۱۰ لیتر است که در حال حاضر بیشتر در پمپ بنزین ها نگهداری می شوند.

  1. کپسول اطفاء حریق شامل: کپسول حاوی آب، کپسول حاوی پودر، کپسول حاوی کف، کپسول حاوی هالون ها و مهم تر و پرکاربردی ترین کپسول حاوی co2 است.
  • کپسول های آب: به رنگ قرمز، حاوی آب و گازهای عامل فشار است.
  • کپسول های پودر: به رنگ آبی، حاوی پودر و گاز عامل فشار است.
  • کپسول های کف: به رنگ کرم، حاوی سولفات آلومینیوم و بی کربنات سدیم هستند.
  • کپسول های هالون: به رنگ سبز، حاوی هیدروکربن های هالوژنه هستند.
  • کپسول های مشکی: نازل شیپوری، بدنه یکپارچه و خروجی به شکل برف ماننداند.

گفتنی است تشکیل دانه های برفی بدین علت است که گاز درون کپسول تحت فشار زیاد به شکل مایع در آمده و در هنگام خروج از کپسول گرمای هوا را گرفته تا به شکل اولیه اش در آید. در این هنگام مولکول های بخار آب موجود در هوا (نه گاز) گرمای خود را از دست داده و به شکل دانه های برف در می آیند.

  1. شیرهای آتش نشانی

این شیرها به رنگ قرمز در مسیر ورودی اماکن بزرگی چون بازارها قرار دارند و شامل شلنگ های بلندی هستند تا امر اطفاء حریق با سهولت انجام شود.

  1. جعبه های آتش نشانی که با حرف F نمایش داده شده اند. جعبه ها به رنگ قرمز، دارای قسمت شیشه ای در قسمت پایین که به شکستن شیشه کلید جعبه برداشته شده و محتویات (شیلنگ های طولانی که به مخزن آبی غیر از آب شهر متصل است، کپسول اطفاء حریق و شاید تبری جهت آسانی شکستن شیشه ها توسط آتش نشان) مورد استفاده قرار می گیرد.
  2. درب های ضد حریق

این درب ها در برابر حرارت های بالا مقاوم بوده و تا کاهش دما و اطفاء حریق بسته می مانند و از این رو لازم است به راه های خروج اضطراری ختم شوند.

در-ضد-حریق

  1. اسپرن کیلرها

در اصطلاح لوله کشی هایی در قسمت سقف و دیوارهای ساختمان های بزرگ هستند که در بیشتر مواقع به مخزن آب متصل اند و در صورت آتش سوزی به طور خودکار عمل می کنند. (لازم به ذکر است که در یعضی از صنایع بزرگ از اسپرن کیلرهای موضعی با توجه به نوع آتش سوزی های احتمالی استفاده می شود).

  1. فرد آتش نشان

فردی اموزش دیده، با توان جسمی و سرعت بالاست.

سیستم پیشگیری در برابر حریق

  1. انسان (آتش نشان)
  2. اسپرن کیلرها
  3. چراغ چشمک زن یا آژیر اعلام حریق
  4. آشکار ساز یا Detector که شامل حرارتی، دودی، شعله ای و گازی هستند. این وسایل مهمترین وسایل پیشگیری بوده که به چراغ های چشمک زن و آژیر متصل اند.
سیستم اعلام حریق
سیستم اعلام حریق

بیشتر بخوانید:

خانه هوشمند و هوشمند سازی ساختمان

آشنایی با سیستم ها و تجهیزات ابزاردقیق

کابل کشی آنتن مرکزی، آیفون و تلفن


اجزای سیستم های اعلام حریق

دتکتورها

دتکتورها تجهیزاتی هستند که وقوع حریق را از روی حرارت یا دود متصاعد شده از آتش، تشخیص می دهند. عمده ترین دتکتورها عبارتند از: دتکتورهای دودی، حرارتی و شعله ای.

١- دتکتور های دودی 

دیتکتور های دودی در تاسیسات جریان ضعیف ساختمان به دود متصاعد شده از آتش حساس هستند. با توجه به اینکه دود یا حرارت به سمت بالا متصاعد می شوند، دیتکتورها را معمولاً در سقف یا در جایی نزدیک به سقف نصب می کنند.

دیتکتورهای دودی نباید در محل هایی که آلودگی هوا زیاد است مورد استفاده قرار گیرند، زیرا احتمال اعلام خطر ناخواسته به وسیله آن ها وجود دارد.

دتکتور-دودی-در-سیستم-اعلام-حریق

دتکتورهای دودی به دو دسته تقسیم می شوند:

  • دتکتورهای دودی نوری

 در این دیتکتورها از یک فتوسل حساس به نور و یک دیود نوری که هر دو در یک محفظه قرار می گیرند، استفاده به عمل می آید. در شرایط عادی، پرتوهای نوری ساطع شده از دیود نوری (اشعه مادون قرمز) بدون آنکه برخوردی با فتوسل داشته باشند به صورت عمودی از مقابل فتوسل عبور می کنند.

دتکتورهای دودی نوری خود در دو نوع فتوالکتریک و لیزری موجود هستند.

اما در زمان آتش سوزی و در زمانی که دود وارد محفظه نوری دتکتور می شود، تعدادی از پرتوهای نور به وسیله ذرات دود منحرف می شوند و با برخورد به فتوسل باعث تحریک آن و صدور آلارم می شوند.

نوع دیگری از دتکتورهای دودی نوری وجود دارد که در آن ها نور از یک فرستنده نور، خارج و به یک گیرنده نور وارد می شود. در صورتی که با ورود دود به دتکتور، حجم پرتوهای ورودی به گیرنده نور کاهش یابد، تکتور عمل خواهد کرد.

  • دتکتورهای دودی یونیزاسیون

 در برخی دیگر از دیتکتورها یک محفظه با هوای یونیزه شده تعبیه می شود که از این محفظه یک جریان الکتریکی عبور می نماید. در هنگام آتش سوزی با ورود ذرات دود به این محفظه، جریان الکتریکی با کاهش مواجه می شود و دیتکتور عمل خواهد کرد.

دتکتورهای دودی
دتکتورهای دودی

 نکته: دتکتورهای نوری برای دفاتر کار در محیط های اداری، اتاق های پذیرایی و خواب و به طور کلی برای مکان هایی که وقوع حریق در آنها کاملاً مشهود نیست، مناسب است. این دتکتورها دارای چراغ کوچکی هستند که به رنگ سبز یا قرمز است. روشن بودن این چراغ نشانه عملکرد دیتکتور است.


۲- دتکتور های حرارتی 

دتکتور های حرارتی نسبت به افزایش غیر عادی درجه حرارت محیط حساس می باشند. در محفظه این دتکتورها، یک بی متال قرار می گیرد که تیغه های آن با دریافت گرمای غیر عادی، خم می شوند و کنتاکت های بی متال را می بندند که این امر باعث عملکرد دتکتور و صدور آلارم آن می شود.

دتکتور-حرارتی-در-سیستم-اعلام-حریق
 یک نمونه دتکتور حرارتی

 

 نکته: دیتکتورهای حرارتی در مکان هایی مانند آشپزخانه، موتورخانه و … مناسب می باشند. ولتاژ کار اغلب دیتکتورهای دودی و حرارتی بین ۱۵ تا ۳۰ ولت (معمولاً ۲۴ ولت) است.

٣- دتکتورهای شعله ای (مادون قرمز و فرابنفش )

دتکتورهای شعله ای که به دتکتورهای بدون دود نیز معروفند، به گونه ای طراحی می شوند که نسبت به اشعه مادون قرمز ساطع شده از شعله های آتش حساس باشند و طراحی برخی دیگر نیز به گونه ای است که نسبت به اشعه فرابنفش حساس هستند. این دتکتورها دارای زاویه دید مشخصی می باشند و در هنگام نصب باید به این مورد توجه شود.

 توجه: بر اساس استانداردهای موجود فضاهای مستعد خطر، بطور کلی به سه منطقه یا زون (Zone) اصلی تقسیم می شوند:

 ١- منطقه یا زون صفر (۰ Zone)

محیطی است که در آن و در شرایط عادی آمیزه ای از گاز و هوای قابل انفجار، یا به صورت دائمی یا برای مدت طولانی وجود دارد مانند اطراف مخازن بدون پوشش مواد شیمیایی، پمپ های بنزین، اطراف کمپرسورها و …

٢- منطقه یا زون یک (۱ Zone)

محیطی است که در آن تحت شرایط عادی، امکان دارد که بر اثر نشتی یا بروز برخی حوادث، آمیزه ای از گازها و مواد قابل اشتعال و انفجار وجود داشته باشد.

 ۳- منطقه یا زون دو (۲ Zone)

محیطی است که در شرایط عادی، مخلوطی از گاز و هوای قابل انفجار در آن وجود ندارد و یا اگر احتمالاً پدید آید مدت آن کوتاه خواهد بود.

 توجه: در مجموعه ها و ساختمان های بزرگ نیز که تعداد دیتکتورها زیاد می شود به منظور شناسائی سریع محل حریق، مدارها را طبقه بندی یا زون بندی می کنند. برای مثال یک ساختمان ۴ طبقه که هر طبقه  دارای ۴ واحد مسکونی باشد می تواند به ۱۰ زون تقسیم شود.

شستی های اعلام حریق

شستی های اعلام حریق برای اعلام آتش سوزی و ارسال پیام به مرکز کنترل یا آتش نشانی به کار می روند که یکی از تأسیسات جریان ضعیف ساختمان محسوب می شود. برخی از شستی های اعلام حریق به گونه ای طراحی می شوند که همانند شستی معمولی با فشار بر آن ها، کنتاکتی باز یا بسته می شود و برخی دیگر به صورت میکروسوئیچ هایی در درون جعبه های شیشه دار ساخته می شوند.

شستی اعلام حریق
 شستی اعلام حریق

 نکته: استفاده از شستی های فشاری که درون جعبه های با پوشش شیشه ای قرار می گیرند، متداول تر است. جلوی این جعبه ها یک درپوش شیشه ای و درون آن ها یک میکرو سوئیچ قرار می گیرد. با یک فشار می توان پوشش شیشه ای را شکست و اهرم میکروسوئیچ را آزاد نمود تا با عملکرد کنتاکت ها، پیام به مرکز کنترل ارسال شود.

 نکته: شستی های اعلام حریق باید در محل های آشکار و کاملاً در معرض  دید نصب شوند. ارتفاع محل نصب شستی های اعلام حریق از کف باید ۱۴۰ سانتی متر باشد و فاصله نصب این شستی ها باید طوری باشد که افراد برای رسیدن به هرشستی بیش از ۳۰ متر نپیمایند.

وسایل خبر دهنده در سیستم اعلام حریق

 

وسایل خبر دهنده به عنوان یکی از تاسیسات جریان ضعیف ساختمان پس از وقوع حریق در ساختمان، از مرکز کنترل فرمان می گیرند تا افراد حاضر در ساختمان را از از بروز آتش سوزی مطلع نمایند. این وسایل، آژیرها، بوق ها، زنگ ها و لامپ ها، بلندگوها و غیره را شامل می شوند.

مراکز کنترل و مراکز کنترل سیستم هایی میکروپروسسوری هستند که به تمام دیتکتورها، شستی ها، وسایل صوتی خبر دهنده، لامپ های اعلام خبر و منابع تغذیه از طریق سیم یا به صورت بی سیم وصل می شوند و قادر خواهند بود با سیگنال هایی که از دیتکتورها و شستی ها دریافت می کنند، محل وقوع حریق را شناسایی نموده، ضمن ارسال سیگنال به وسایل خبر دهنده، مراکز آتش نشانی داخل ساختمان و یا مراکز آتش نشانی شهری را از وقوع آتش سوزی مطلع نمایند یا اینکه سیستم های اطفای حریق نصب شده را بطور اتوماتیک فعال نمایند.

 نکته: در مراکز کنترل آدرس پذیر، شماره شستی یا دیتکتوری که فعال شده است بر روی مانیتور نشان داده می شود به این ترتیب می توان به سرعت محل وقوع آتش سوزی را برای اقدامات بعدی تشخیص داد. در سیستم حلقوی تعداد زیادی از دستگاه های اعلام حریق به صورت پشت سر هم با یک حلقه سیم به یکدیگر وصل می شوند.

انواع سیستم اعلام حریق

دو نوع عمده سیستم اعلام حریق وجود دارد: ۱- سیستم اعلام حریق متعارف  ۲- سیستم اعلام حریق آدرس پذیر

۱- سیستم اعلام حریق متعارف

در این نوع سیستم مدار به صورت خطی و انتهای مدار دارای مقاومت است. در این نوع سیستم حریق بر اساس منطقه بندی مشخص و اعلام می شود. سیستم متعارف برای ساختمان های کوچک تر با تعداد طبقات کمتر مناسب است.

مدار-سیستم-اعلام-حریق-متعارف

تقسیم بندی یک منطقه اصلی به چند منطقه فرعی با کمک چراغ اندیکاتور:

اگر قرار  باشد با استفاده از چراغ LED یک منطقه اعلام حریق به چند منطقه فرعی تقسیم شود، باید عناصر هر ناحیه با یک سیم اضافه به هم متصل شوند. به طور مثال در ساختمان هایی که چند واحد در هر طبقه است، در خروجی هر واحد یک LED نصب می شود که فرمان روشن شدن LED از دتکتور داخل واحد داده می شود. مزیت استفاده از چراغ LED در هر منطقه را در تصویر زیر مشاهده می کنید.

تفکیک-منطقه-در-سیستم-اعلام-حریق-با-چراغ-LED

۲- سیستم اعلام حریق آدرس پذیر

مدار سیستم در حالت آدرس پذیر به صورت حلقوی است و در این حالت تک تک اجزای سیستم نام گذاری و آدرس دهی می شوند و مشخصات و محل هر دتکتور به طور دقیق مشخص است.

سیستم-اعلام-حریق-آدرس-پذیر

مدار-سیستم-اعلام-حریق-آدرس-پذیر

سیستم اعلام حریق آدرس پذیر در دو حالت آنالوگ و دیجیتال طراحی می شود. 

در سیستم آدرس پذیر آنالوگ، شستی ها و آشکارسازها در حلقه هایی که هر کدام  می تواند چند منطقه را تحت پوشش داشته باشد نصب می شوند. هر عنصر دارای آدرس مخصوص به خود بوده و محل دقیق حریق با توجه به این آدرس ها مشخص می شود. هر آشکارساز جریانی متناسب با عنصر اندازه گیری شده را به تابلو ارسال می کند و  در تابلو پس از مقایسه با مقدار تنظیم شده و در صورت تجاوز از آن آژیر به صدا در می آید. اصول سیستم آدرس پذیر دیجیتال مانند سیستم آنالوگ بوده با این تفاوت که تداخل های الکتریکی تأثیر کمتری در بروز آلارم خطا ایجاد می کنند.

نحوه ارتباط تجهیزات سیستم های اعلام حریق

 تجهیزات تشکیل دهنده سیستم اعلام حریق را معمولاً به دو صورت خطی (رادیال) و حلقوی می توان به یکدیگر متصل نمود. نحوه اجرای این دو سیستم در شکل های زیر نشان داده شده است.

در سیستم رادیال یا خطی هر دستگاه اعلام حریق با دو رشته سیم به مرکز کنترل وصل می شوند . سادگی این سیستم از مزایای آن به شمار می آید.

در صورت بروز حریق و اعلام آن به وسیله دستگاه های اعلام حریق مستقر شده در ساختمان مدرسه ، اداره یا مجتمع مسکونی ، پیامی به مرکز کنترل آن ساختمان ارسال می شود تا محل بروز حریق در آن ساختمان مشخص شود (سیستم خطی) و همزمان، یک سیگنال دیگر نیز به دستگاه های اعلام حریق مستقر در مرکز آتش نشانی ارسال می شود.

این دستگاه ها معمولاً از نوع کوک شده با استارت الکتریکی هستند. (سیستم حلقوی) با فعال شدن یکی از دستگاه های اعلام حریق مستقر در اداره آتش نشانی پیغامی به مرکز کنترل آن اداره ارسال می شود تا برای اداره آتش نشانی مشخص شود که در کدام نقطه از شهر یا محله آتش سوزی رخ داده است.

ارتباط تجهیزات مختلف سیستم اعلام حریق ساختمان با یک مرکز اصلی آتش نشانی
ارتباط تجهیزات مختلف سیستم اعلام حریق ساختمان با یک مرکز اصلی آتش نشانی

اجزای سیستم های اعلام حریق

با توجه به نقشه سیستم اعلام حریق، ابتدا باید پایه دتکتورها را در محل های در نظر گرفته شده برای آنها در نقشه، نصب کنیم. روی هر پایه دتکتور، ۲ محل مخصوص، جهت عبور پیچ ها برای نصب پایه و همچنین تعدادی کنتاکت برای اتصال سیم ها پیش بینی شده است.

معمولاً پایه دتکتورها برای نصب دتکتورهای دودی و حرارتی مشترک است. پس از نصب دتکتورها، پایه شستی ها و وسایل خبر دهنده را نیز نصب می کنیم. شکل زیر نحوه سیم کشی و اتصال دتکتورها و شستی ها را در یک زون (منطقه) نشان می دهد. در سیستم اعلام حریق، دتکتورها در هر زون (منطقه) به وسیله دو سیم به یکدیگر متصل می شوند و پس از آن به مرکز کنترل ارتباط می یابند و در آخرین دتکتور یک مقاومت بین پایه های ۲ و ۵ وصل می شود.

سیم ها در پایه های هر دتکتور به شماره های ۱ و ۶ متصل و از پایه های ۲ و ۵ خارج می شوند و دوباره به پایه های او ۶ دیتکتور بعدی متصل و از پایه های ۲ و ۵ خارج و به دتکتور بعدی ارتباط می یابند.. شکل زیر سیم کشی سیستم اعلام حریق برای یک مرکز اعلام حریق با ۶ زون (منطقه) را نشان می دهد.

سیم کشی سیستم اعلام حریق برای یک مرکز اعلام حریق با ۶ زون
 سیم کشی سیستم اعلام حریق برای یک مرکز اعلام حریق با ۶ زون

همان طور که در شکل مشاهده می شود، در زون شماره ۱ (۲۱)، یک شستی اعلام حریق از نوع شیشه ای که با M، یک دتکتور دودی که با کو یک دتکتور حرارتی که با نشان داده شده اند، وجود دارد و در انتهای مدار نیز یک مقاومت دیده می شود.

در این شکل، نحوه اتصال سیم ها به پایه های ۱ و ۶ دیتکتور و خروج سیم ها از پایه های ۲ و ۵ آن در زون شماره ۳ نشان داده شده است. همچنین اتصال زنگ و آژیر به مدار مربوطه در مرکز کنترل نیز مشاهده می شود. در قسمت پایین شکل نیز ورودی برق ۲۲۰ ولت متناوب و ترانسفورماتور مبدل ولتاژ برای تست شارژ باتری نشان داده شده است.

 

در صورتی که سوالی در خصوص مطالب بیان شده دارید می توانید در قسمت نظرات از ما بپرسید یا با ارائه پیشنهادات خود، ما را در بالا بردن کیفیت مقالات یاری کنید. 

میانگین امتیازات ۴ از ۵
از مجموع ۹ رای

سوالات متداول

سیستم اعلام حریق چیست و چه کاربردی دارد؟

سیستم هایی همچون سیستم اعلام حریق، سیستم اطلاع دهنده، تلفن، آبفون و آنتن مرکزی تأسیسات جریان ضعیف پرکاربرد در ساختمان هستند. سیستم های اعلام حریق یکی از مهمترین تاسیسات جریان ضعیف ساختمان هستند که وظیفه دارند در تمام مدت شبانه روز ضمن تشخیص سریع وقوع آتش سوزی در ساختمان ها، ساکنین، مراکز کنترل و یا مراکز آتش نشانی را از وقوع آتش سوزی مطلع نمایند تا به این ترتیب از گسترش آتش سوزی و وارد آمدن صدمات جانی و مالی به افراد و تأسیسات جلوگیری به عمل آید.

انواع سیستم اعلام حریق کدامند؟

دو نوع عمده سیستم اعلام حریق وجود دارد: ۱- سیستم اعلام حریق متعارف  ۲- سیستم اعلام حریق آدرس پذیر 1- سیستم اعلام حریق متعارف در این نوع سیستم مدار به صورت خطی و انتهای مدار دارای مقاومت است. در این نوع سیستم حریق بر اساس منطقه بندی مشخص و اعلام می شود. سیستم متعارف برای ساختمان های کوچک تر با تعداد طبقات کمتر مناسب است. 2- سیستم اعلام حریق آدرس پذیر مدار سیستم در حالت آدرس پذیر به صورت حلقوی است و در این حالت تک تک اجزای سیستم نام گذاری و آدرس دهی می شوند و مشخصات و محل هر دتکتور به طور دقیق مشخص است. سیستم اعلام حریق آدرس پذیر در دو حالت آنالوگ و دیجیتال طراحی می شود.  در سیستم آدرس پذیر آنالوگ، شستی ها و آشکارسازها در حلقه هایی که هر کدام  می تواند چند منطقه را تحت پوشش داشته باشد نصب می شوند. هر عنصر دارای آدرس مخصوص به خود بوده و محل دقیق حریق با توجه به این آدرس ها مشخص می شود. هر آشکارساز جریانی متناسب با عنصر اندازه گیری شده را به تابلو ارسال می کند و  در تابلو پس از مقایسه با مقدار تنظیم شده و در صورت تجاوز از آن آژیر به صدا در می آید. اصول سیستم آدرس پذیر دیجیتال مانند سیستم آنالوگ بوده با این تفاوت که تداخل های الکتریکی تأثیر کمتری در بروز آلارم خطا ایجاد می کنند.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا