مهم ترین کلیدهای صنعتی کدامند؟

سلکتور سوئیچ

سلکتور سوئیچ یک تجهیز الکترومکانیکال است که می تواند جریان الکتریکی در مدار را به صورت دستی قطع و وصل کند. این قطعه گاهی در منابع ولتاژ پله ای به منظور انتخاب ولتاژ متفاوت برای خروجی کاربرد دارد. سلکتور سوئیچ ها کلیدهایی هستند که برای انتخاب وضعیت­ های مختلف طراحی می­ شوند، مانند کلید گردان دو حالته سه فاز که برای راه اندازی موتورهای سه فاز به شکل چپ گرد و راست گرد در مدار ستاره مثلث به کار می رود. از این نوع کلیدهای سلکتوری برای باز و بسته کردن دستی کنتاکت ها استفاده می شود و در انواع ثابت، بازگشت فنری و کلید دار موجود است. 

لیست قیمت سلکتور سوئیچ اشنایدر

از سلکتور سوئیچ برای اندازه گیری ولتاژ بین فازهای مختلف و همچنین ولتاژ هر فاز نسبت به سیم صفر استفاده می­ کنند. نوع دیگر این کلیدها سلکتور سوئیچی است که روی آوومترها نصب می ­شود و به وسیلۀ آن آوومتر را می­ توان در حالت اندازه گیری ولت، آمپر یا اهم با اندازه های مختلف قرار داد. کلید فن کویل هم یک سلکتور سوئیچ است که به وسیلۀ آن می توان موتور را در حالت دور کم، دور متوسط و دور زیاد قرار داد و یا آن را خاموش کرد.

تفاوت سلکتور سوئیچ با شستی 

   کلیدهای سلکتوری اشنایدر در انواع دو و سه وضعیتی تولید می شوند. تفاوت عمده ای که بین یک شستی فشاری و یک سلکتور سوئیچ وجود دارد در مکانیزم عملکرد آن است.

 در سلکتور سوئیچ برای باز و یا بسته کردن یک کنتاکت باید از مکانیزم چرخشی استفاده شود. در طراحی سلکتور سوئیچ های فلزی اشنایدر از کنتاکت های کمکی ZBE101 و ZBE102 استفاده شده است. کلیدهای سلکتوری اغلب برای انتخاب یکی از چند حالت مدار مانند عملکرد دستی، عملکرد اتوماتیک، سرعت کم یا زیاد، پایین و بالا، چپ یا راست و یا توقف و چرخش به کار می رود. 

کلید گردان

کلید گردان یک سوئیچ است که با گردش خود، عملکرد مدار را کنترل می کند. این کلید از یک محور و بازوهای کنتاکت تشکیل شده است و با چرخش محور کلید در جهت عقربه های ساعت یا برعکس، کنتاکت ها تغییر وضعیت می دهند.

کلید گردان یا کلید چرخشی برای جریان های الکتریکی کم و درحدود ۱۰۰ آمپر تولید می شود و معمولاً قابل قطع در زیر بار است. این کلید در جریان AC ،DC قابل استفاده بوده و در کاربردهای مختلفی تولید و عرضه می­ شوند. کلید سه فازگردان دو حالته ستاره و مثلث یک نوع سلکتورسوئیچ است که به وسیلۀ آن می توان ابتدا موتور را در حالت ستاره به راه انداخت سپس آن را در حالت مثلث قرار داد تا موتور به حالت مثلث کار کند. کلید گردان انواع مختلف سه حالته چهار حالته و پنج حالته دارد.

 راه اندازی موتورهای تک فاز با کلیدهای ساده

برای راه اندازی یک موتور تک فاز علاوه بر سیم پیچ اصلی از یک سیم پیچ کمکی یا راه انداز نیز که با سیم پیچ اصلی حدود ۹۰ درجه اختلاف فاز الکتریکی دارد، استفاده می شود.

برای افزایش گشتاور راه اندازی و کارکرد متعادل موتور تک فاز می توان از خازن یا خازن هائی نیز در کنار سیم پیچ کمکی استفاده کرد. حالت های مختلف اتصال خازن به سیم بندی کمکی موتور تک فاز در شکل زیر نشان داده شده است.

کلیدهای مرکب

کلیدهای مرکب نوع دیگری از کلیدهای صنعتی است که نیروی مکانیکی را جهت تغییر حالت از انرژی واسطه ای (مانند برق مغناطیس، حرارت، برودت، نور و …) دریافت می کنند.

 انواع رله مثل بی متال، کلیدهای اتوماتیک و کنتاکتور (کلیدهای مغناطیسی)، فتوسل، ترانزیستور و المانهای دیگر الکترونیکی از این دسته کلیدها به شمار می آیند.

با استفاده از کنتاکتور می توان برای برنامه ریزی و کنترل نحوۀ کار کرد دستگاه ها و تجهیزات الکتریکی، مدارهای فرمان متنوعی را به صورت اتوماتیک و دستی طراحی کرد. مدار قدرت و فرمان، مدارهایی هستند که به کمک آن ها می توان نحوه کار بسیاری از دستگاه ها و تجهیزات الکتریکی را برنامه ریزی و کنترل کرد. برای طراحی مدارهای فرمان، از وسایل مختلفی استفاده می شود که مهمترین آنها کنتاکتور است. از دیگر کلیدهای صنعتی پر استفاده در مدار قدرت و فرمان می توان به موارد زیر اشاره کرد:

 رله حرارتی یا بی متال، لامپ سیگنال، فیوز، لیمیت سوئیچ ها، کلیدهای تابع فشار، کلیدهای شناور، تایمرها، کلیدهای تابع حرارت، چشم های الکتریکی و کلیدهای تابع دور (کلید گریز از مرکز). در ادامه بعضی از این کلیدهای مرکب را بررسی می کنیم.

کنتاکتور

 کنتاکتور یک کلید مغناطیسی است که برای قطع و وصل مدار و کنترل و فرمان مدارهای الکتریکی مورد استفاده قرار می گیرد. این کلید از دو هسته به شکل E یا U که یکی ثابت و دیگری متحرک است تشکیل شده است که با یک فنر از هم جدا شده اند. 

در میان هسته ثابت، یک بوبین یا سیم پیچ قرار دارد. وقتی بوبین برقدار می شود، در هسته ثابت، نیرو الکترومغناطیسی القا می شود با استفاده از خاصیت مغناطیسی، نیروی کششی فنر را خنثی می کند و هسته متحرک به هسته ثابت نزدیک و سبب می شود که کنتاکت ها به یکدیگر متصل شوند. به عبارت دیگر این عمل باعث می شود که کنتاکت های اصلی کنتاکتور اشنایدر بسته شود و کنتاکت های فرعی کنتاکتور تغییر حالت دهند. یعنی کنتاکت های بسته باز و  کنتاکت های باز بسته می شود.

لیست قیمت کنتاکتور اشنایدر

کلیدهای مغناطیسی محافظ موتور

کلیدهای مغناطیسی برای حفاظت در برابر جریان اضافه بار در تجهیزات برقی مانند الکتروموتورها، موتورهای آسنکرون و موتورهای القایی مورد استفاده قرار می گیرد. مدارهای الکتریکی باید به گونه ای حفاظت شوند که اگر جریان مصرف کننده به هر علتی (مانند اتصال کوتاه فازها، اتصال سیم پیچ ها، تک فاز شدن مصرف کننده و…) از حد مجاز زیادتر شد، قبل از اینکه گرمای ایجاد شده در موتور (مصرف کننده) باعث آسیب دیدن آن شود، مدار را قطع کند.

لیست قیمت کلید حرارتی اشنایدر

به طور کلی وسایل حفاظت موتوری هر نوع مصرف کننده را از شبکه قطع می کنند. البته این وسایل حفاظتی باید به گونه ای انتخاب شوند که در هنگام راه اندازی موتورها، جریان راه اندازی (که چند برابر جریان نامی موتور است) باعث قطع مدار شود. در کلید حرارتی اشنایدر یک بی متال تعبیه شده است که وقتی جریانی بیش از جریان نامی از آن عبور کند گرم می شود و مدار را قطع می کند. بی متال عمکرد سریعی ندارد و مدت زمانی طول می کشد تا عمل کند.

بی متال

بی متال یا رله بی متال برای حفاظت از موتور الکتریکی در مقابل اضافه بار استفاده می شود و به کنتاکتور متصل می شود. عملکرد بی متال اشنایدر به این صورت است که اگر جریانی بیش از حد جریان تنظیم شده روی بی متال از آن عبور کند، عمل کرده و مسیر جریان را قطع می کند. در واقع رله به المان حرارتی مجهز است و در موقعی که جریان بار اسمی برقرار می شود درجه حرارت المان حدود قابل قبولی دارد (به طور معمول ۴۰ درجه سانتی گراد). در صورت افزایش جریان تا بیش از مقدار اسمی و تولید حرارت در المان حرارتی، درجه حرارت از مقدار تنظیم رله تجاوزکرده و رله عمل می کند.

لیست قیمت بی متال اشنایدر

کلیدهای ایمنی

کلیدهای ایمنی کلیدهایی هستند که در یک قاب جداگانه قرار گرفته ­اند این کار درجۀ ایمنی را برای پرسنل هنگام برخورد تصادفی با اتصالات الکتریکی برقدار بالا خواهد برد و از کلید در برابر آلودگی­ ها و عوامل جوی محافظت می­ کند که درجه این حفاظت بستگی به قاب اختصاص داده شده دارد. کلیدها عموماً به دو منظور استفاده می ­شود:

1. قطع کننده برق ورودی
2.  قطع کننده و حفاظت کننده 

بعضی کلیدهای ایمنی دارای فیوز هستند اما بعضی دیگر فاقد فیوز است و فقط شامل یک کلید و اتصالات مربوط به آن و حالت قفل داخلی اینترلاک است. همچنین خانوادۀ کلیدهای ایمنی در دونوع وظیفۀ عادی و وظیفۀ سنگین ساخته شده ­اند. کلیدهای ایمنی امکاناتی را برای قطع و وصل بار از منبع برق الکتریکی فراهم می­ کند درحالت راه اندازی موتور، مانند دستگاه های خراطی چوب طبق استاندارد NEC نیاز به استفاده از کلید ایمنی است.

طبق این استاندارد قطع کننده­ ها باید در سمت موتور و ماشین باشد یعنی باید در جلوی چشم کاربر قرار داشته باشد و بیشتر از ۵۰ قدم فاصله نداشته باشد. باید توجه داشت که جریان نامی این کلیدها از ۱۶ تا ۴۰۰۰ آمپر است. با قطع کلید، برق ورودی قطع شده و اپراتور با اطمینان آن را سرویس می کند.

کلید اتوماتیک

کلید اتوماتیک یا خودکار امکانات دستی را برای قطع و وصل برق به وجود می ­آورد همچنین حفاظت جریان اضافی و اتصال کوتاه را برعهده دارد. در مواردی که حفاظت از تجهیزات مختلف نظیر تأسیسات روشنایی، سیم، کابل و ماشین آلات صنعتی دربرابر اضافه جریان، جریان اتصال کوتاه و غیره مدنظر باشد از کلید اتوماتیک استفاده می­ کنند.

کلیدهای اتوماتیک نسبت به فیوزها و کلیدهای دستی دارای مزایای زیر است:

 ۱- کلید اتوماتیک پس از قطع مدار در اثر جریان زیاد و یا هر عامل دیگری، بلافاصله مجدداً آمادۀ بهره ­برداری است.
 ۲- با کمک کنتاکت های فرعی که در آن تعبیه شده، می توان وضعیت کلید در هر حالت، یعنی حالت های قطع، وصل یا وقوع خطا را توسط سیگنال های مناسب تعیین و به اتاق فرمان ارسال کرد.

ساختمان این نوع کلیدها به گونه ای است که اگر کلید را برروی یک مدار اتصال کوتاه شده ببندیم، پس از بسته شدن کلید، رله اضافه جریان سریعاً کلید را قطع می ­سازد. در بسیاری از موارد از کلید اتوماتیک تنها به عنوان وسیلۀ قطع و وصل مدار استفاده نمی­ شود و وظیفۀ حفاظتی را هم به عهد دارد.

لیست قیمت انواع کلید اتوماتیک اشنایدر

کلید مینیاتوری

   کلید مینیاتوری نوعی کلید اتوماتیک یا خودکار است که اجزای تشکیل دهندۀ آن عبارتند از:

1. کلید
2. رلۀ جریان مغناطیسی (رلۀ جریان زیاد با عمل کرد سریع)
3.  رلۀ حرارتی یا رلۀ بی متال (رلۀ جریان زیاد با عمل کرد تأخیری)

   کلید مینیاتوری برای جریان های نامی کم و تا ۶۳ آمپر تولید می شود. در این کلیدها گاهی حفاظت در برابر اضافه بار و اتصال کوتاه نیز وجود دارد که عمدتاً مشخصات مربوط به این حفاظت ها غیر قابل تنظیم است.

این کلیدها بیشتر مصارف خانگی دارند و  دارای قدرت قطع پایینی نسبت به بقیه کلیدهای خودکار هستند. این کلیدها بیشتر در دو نوع  Bو C ساخته می شوند نوع B آن در مصارف روشنایی به کار می رود و تند کار است از نوع  Cبرای راه اندازی وسایل موتوری استفاده می شود و کند کار است این کلیدها بیشتر در انواع تک پل، دو پل و سه پل ساخته می شوند.

 کلیدهای مینیاتوری به کلاس های مختلف تقسیم می شوند که تفاوت این نوع کلیدها در جریان اتصال کوتاه آنها است:
   کلاس A: این کلید فوق العاده حساس بوده و تا دو برابر جریان نامی را تحمل می نماید.
   کلاس B: برای بارهای غیر موتوری همانند روشنایی کاربرد داشته و ۳ تا ۵ برابر جریان نامی را تحمل می کنند.
   کلاس C: برای بارهای موتوری استفاده شده و ۵ تا ۱۰ برابر جریان نامی را تحمل می کنند.
   کلاس D: به منظور حفاظت بارهای خازنی و یا بارهایی که جریان هجومی می کشند، کاربرد داشته و ۱۰ تا ۲۰ برابر جریان نامی را می توانند تحمل کنند.

مقاله پیشنهادی: ساختار داخلی کلید مینیاتوری و انواع آن

محافظ جان

محافظ جان که براساس میزان حساسیت به دو نوع خانگی (تک فاز) و صنعتی (سه فاز) تقسیم می شوند، علاوه بر حفاظت افراد در مقابل تماس مستقیم و غیر مستقیم برق، از نشتی جریان جلوگیری و حفاظت دستگاه ها و تجهیزات صنعتی را تامین می کند. محافظ جان یکی از مهمترین تجهیزات برقی برای تامین ایمنی افراد به خصوص در مقابل خطر برق گرفتگی ناشی از نشت جریان است.

اساس کار محافظ جان اشنایدر (Residual current Circuit Breaker(RCCB))، مقایسۀ جریان ورودی با جریان خروجی کلید است به طوری که اگر جریان نشتی در مداری که کلید در آن واقع شده است بیش تر از حساسیت کلید باشد کلید عمل کرده و جریان ورودی و در نتیجه مدار را قطع می کند.

مقاله پیشنهادی: آیا محافظ جان بدون ارت عمل می کند ؟!

 نوعی از کلید محافظ جان که با نام RCCBO یا محافظ جان ترکیبی شناخته می شود؛ ترکیبی از یک کلید مینیاتوری و یک کلید محافظ جان است. محافظ جان اشنایدر ولتاژهای تماس خطرناک را ظرف ۲٫۰ ثانیه قطع می کند و نصب و سیم کشی آن ساده و از نظر اقتصادی مقرون به صرفه است.

لیست قیمت انواع محافظ جان اشنایدر

کلید فیوز

کلید فیوز نوعی از کلیدهای صنعتی است که قطع آن باعث خارج شدن فیوزها از مدار شده و قطع و وصل آن­ها به وسیلۀ دست صورت می ­گیرد. با قطع کلید، تعویض فیوزها به سادگی انجام می­ شود. چون کلید فیوزها معمولاً بر روی تابلو نصب می­ شوند.

برای تعویض فیوزها نیازی به باز کردن در تابلو نیست و به همین جهت برای تعویض فیوزها خطری وجود ندارد. کاربرد این کلیدها برای جلوگیری از خطرات احتمالی در زمان تعویض فیوزها در شبکه فشارضعیف است.

این کلید در مقایسه با کلید خودکار ارزانتر و از نظر جای گیری و ابعاد کوچکتر است. به عبارت دیگر موارد استفاده این نوع کلید بیشتر در توزیع برق کارخانجات، روشنایی، پست های ترانسفوماتور و خطوط انتقال انرژی و در مواقعی که قدرت قطع بالایی احتیاج است به جای فیوز از این کلیدها استفاده می ­شود.

بسیاری از حوادثی که در شبکه فشار ضعیف به برق گرفتگی می­ انجامد، مربوط به قوس الکتریکی است که در موقع تعویض فیوز یعنی در هنگام درآوردن فیوز زیر بار و یا جا انداختن آن زیر جریان اتصال کوتاه، به وجود می آید. لذا برای جلوگیری از خطراتی که در زمان تعویض فیوزها در شبکه فشار ضعیف پیش می آید، بهتر است که به جای کلید و فیوز از کلید فیوز استفاده شود.

در کلید فیوز، فیوزها روی در کلید سوار شده و با باز کردن در کلید، فیوزها از شبکه جدا شده که می­ توان با بیرون آوردن در کلید اقدام به تعویض فیوزها کرد و پس از تعویض فیوزها، در کلید در داخل مجموعه جا زده شده و با بستن آن، فیوزها در شبکه قرار می گیرند.برخی از اجزاء کلیدفیوز به شرح زیر است:

 – ۱پایه ثابت
 – ۲بخش متحرک و حمل کننده فیوز
 – ۳ترمینال ها و سوراخ های لازم جهت نصب کلید روی باس بار
 – ۴ترمینال های اتصال کابل های ورودی و خروجی
 – ۵کنتاکت های نصب فیوز

کلید صنعتی سه فاز

کلیدهای سه فاز از جمله کلیدهای پرکاربرد هستند که در مدارات سه فاز و به خصوص مدارهای ولتاژ بالا استفاده زیادی دارند. کلیدهای قدرت نظیر کلید دژنکتورها و سکسیونرها در این دسته قرار می گیرند.

 

کاربرد کلیدهای سه فاز

از کاربرد کلیدهای سه فاز می توان به موارد زیر اشاره کرد. 

۱- اتصال مصرف کننده های سه فاز به شبکه (با صرف نظر از نوع اتصال داخلی مصرف کننده )

۲- راه اندازی موتورهای سه فاز آسنکرون به صورت ستاره مثلث

٣- تغییر جهت گردش موتورهای سه فاز

۴- تغییر سرعت یا دور موتورهای سه فاز آسنکرون

۵- ترمز موتورهای سه فاز

اتصال موتورهای سه فاز به شبکه برق با کلید قطع و وصل صفر و یک

کلید قطع و وصل (۱-۰) از کلیدهای زبانه ای است که اگر بخواهیم  از آن در راه اندازی موتور سه فاز استفاده کنیم این کلید باید یک بار سه فاز L2 ،L1 و L3  را به سرهای V1 ،U1 و W1 در موتور متصل کند و در حالت دیگر موجب قطع این اتصال شود.

همان طور که در نقشه شمای حقیقی مدار مشاهده می کنید سه فاز L2 ،L1 و L3 به ترمینال های ۱، ۳ و ۵ موتور متصل می شود و ترمینال های خروجی ۲، ۴ و ۶ به سرهای V1 ،U1 و W1 در موتور متصل می شوند.

کلید قدرت

 کلید سکسیونر فقط جدا کننده ولتاژ است یعنی زمانی می تواند وصل یا قطع شود که جریانی از مدار عبور نکند (قبلاً جریان قطع شده باشد) چون ساختمانش به سیستم های جرقه گیر مجهز نیست.

پس همان طور که گفته شد قطع و وصل این کلید در زیر بار مجاز نیست و بر عکس کلید دژنکتور (کلید قدرت) قابل قطع و وصل برای مدارهای پرقدرت در زیر بار است. این کلید به سیستم های جرقه گیر مجهز است، به طوری که در هنگام قطع و وصل در زیر بار به ویژه زمان قطع وقتی که کنتاکت ها از یکدیگر جدا می شوند اجازه نمی دهد تا بین آنها جرقه (قوس الکتریکی) شدید به وجود آید.

مقاله پیشنهادی : انواع کلید قدرت، سکسیونر و دژنکتور را بشناسیم!

الیکاالکتریک را در اینستاگرام دنبال کنید!

در صورتی که سوالی در خصوص مطالب بیان شده دارید می توانید در قسمت نظرات از ما بپرسید یا با ارائه پیشنهادات خود، ما را در بالا بردن کیفیت مقالات یاری کنید.